Kanada nie zapowiedziała, że w kraju zostanie zalegalizowana eutanazja dla dzieci bez wymaganej zgody rodziców

Procedura medycznie wspomaganej śmierci (MAID) została zalegalizowana w Kanadzie w 2016 roku i mogą z niej skorzystać na razie tylko dorośli, którzy znajdują się w „ciężkim i nieodwracalnym stanie zdrowia”. Jednak według przesłania wielu publikacji w mediach społecznościowych, nowe prawo, które ma wejść w życie wiosną przyszłego roku, ma umożliwić dzieciom poddanie się procedurze eutanazji bez wymogu uzyskania na to zgody rodziców. Podczas gdy możliwość zakwalifikowania się do procedury MAID ma zostać rozszerzona o nowe grupy osób, to jednak wśród tej grupy nie ma dzieci, a dorośli cierpiący na choroby psychiczne. Zapytane w listopadzie 2022 roku kanadyjskie ministerstwo zdrowia przekazało agencji AFP, że „rząd Kanady nie ma w najbliższym czasie w planach  zmienić wymogu wiekowego”. Osoby, które mogą poddać się eutanazji muszą mieć ukończone 18 lat. Należy też zauważyć, że zarówno aktualne kanadyjskie ustawodawstwo dotyczące procedury MAID, jak i dyskusja na temat ewentualnego kwalifikowania do niej w przyszłości nieletnich – choć za zgodą rodziców – budziły nieraz kontrowersje i pozostają tematem sporów wśród mieszkańców Kanady.

„Kanada, Trudeau: wkrótce rozpocznie asystowane samobójstwo dla dzieci nawet bez zgody rodziców. (…) W przypadku dzieci rodzice mogą chcieć zabić swoje dziecko w ramach legalnej eutanazji” – czytamy w publikacjach udostępnionych na Facebooku i Telegramie na początku listopada 2022 roku.

Do publikacji dołączono także fragment nagrania z Tuckerem Carlsonem, znanym amerykańskim prezenterem telewizyjnym kanału Fox News. Jego wprowadzające w błąd wypowiedzi były już wcześniej kilkakakrotnie weryfikowane przez AFP (tutaj i tutaj).

Krótki klip to fragment programu wyemitowanego 26 października 2022 roku, w którym zamieszczono także wizerunek premiera Kanady Justina Trudeau wraz z fotografią ręki dziecka i napisem: „zróbcie im eutanazję!”.

W programie Tucker Carlson mówi, że „od marca nowe można się spodziewać, że prawo w Kanadzie pozwoli na zabijanie dzieci przez medyków bez otrzymania zgody rodziców”.

 

Obecne przepisy MAID

Jak czytamy na stronie rządu w Kanadzie, rok po decyzji Sądu Najwyższego w tym kraju z 2015 roku,  zmianie uległ kanadyjski kodeks karny, który zalegalizował osobom pełnoletnim możliwość poddania się medycznie wspomaganej śmierci (MAID) przy spełnieniu określonych warunków. Podobne regulacje funkcjonują w Quebecu od 2014 roku.

Procedura poddania się eutanazji była początkowo tylko zarezerwowana dla nieuleczalnie chorych pacjentów. Jednak w marcu 2021 roku dostęp do niej został rozszerzony. Ustawa C-7 uchyliła kryterium, zgodnie z którym medycznie wspomaganej śmierci mogli się poddać ci, których naturalna śmierć, była racjonalnie przewidywalna, zwiększając tym samym liczbę osób, które mogących skorzystać z takiej procedury.

Procedura medycznie wspomaganej śmierci wciąż jest dostępna pod pewnymi warunkami. Od grudnia 2022 roku, by móc zakwalifikować się do medycznie wspomaganej śmierci w Kanadzie trzeba mieć ukończone 18 lat oraz „poważny i nieodwracalny” stan zdrowia.

Trzeba być również podopiecznym kanadyjskiego systemu opieki zdrowotnej, być w stanie podejmować decyzje o swoim zdrowiu, świadomie podejmować decyzje na temat swojego stanu zdrowia, nie podlegać zewnętrznym naciskom oraz zostać poinformowanym o dostępnych opcjach łagodzenia cierpienia, tj. opieka paliatywna.

Procedura zaczyna się od złożenia wniosku, który musi być zaopiniowany przez co najmniej dwóch niezależnych pracowników systemu opieki medycznej. Jeśli zostanie zatwierdzony, a pacjent spełnia pozostałe kryteria, to może dostać w szpitalu lub w domu pigułkę lub zastrzyk prowadzący do śmierci.

Jak wyjaśniło agencji AFP 4 listopada kanadyjskie ministerstwo zdrowia, od grudnia 2022 roku „nie ma w prawie rozdziału, który umożliwiałby osobom nieletnim, niemającym też zgody rodziców dostęp do procedury medycznie wspomaganej śmierci, ponieważ osoby nieletnie nie są uprawnione do ubiegania się o MAID zgodnie z obecnym prawem Kanady”.

Obecnie osoby przechodzące „ciężki i nieodwracalny” przebieg choroby, który kwalifikuje się do MAID są przez rząd Kanady definiowane jako osoby pełnoletnie, które cierpią na „poważną chorobę, schorzenie lub niepełnosprawność” w „zaawansowanym i nieodwracalnym stanie pogorszenia” i doświadczają „niedającego się znieść cierpienia fizycznego lub psychicznego”, którego nie da się złagodzić w warunkach uznanych za „akceptowalne” dla pacjenta.

MAID a choroby psychiczne

Obecnie według obowiązującego prawa Kanady, choroba psychiczna „nie jest uważana za chorobę, schorzenie lub niepełnosprawność” kwalifikującą pacjenta do dostępu do procedury medycznie wspomaganej śmierci. Jednak to wykluczenie ma trwać do 17 marca 2023 roku.

Według rządu „to tymczasowe wykluczenie daje rządowi Kanady oraz organom systemu opieki medycznej więcej czasu na decyzję, jak MAID może zostać bezpiecznie przeprowadzony” w przypadku chorób psychicznych.

„Możliwe jest wnioskowanie o MAID, jeśli osoba cierpi na choroby psychiczne lub ma inne problemy okołomedyczne” – przekazała agencji AFP 31 października Hélène Guay, prawniczka specjalizująca się w prawie z zakresu ochrony zdrowia.

„Od 18 marca 2023 roku osoby cierpiące na choroby psychiczne będą mogły składać wnioski o przeprowadzenie procedury MAID. Wnioski te będą oceniane pod kątem zgodności z kryteriami i zwiększonymi zabezpieczeniami w prawodawstwie, aby ustalić, czy osoba ubiegająca się o MAID się do tego kwalifikuje” – przekazało agencji AFP ministerstwo zdrowia w Kanadzie.

„W najbliższych miesiącach należy spodziewać się rozwoju sytuacji” – dodała Guay.

Wreszcie, wbrew temu, co twierdzą niektóre z publikacji w mediach społecznościowych, bycie „ubogim” nie jest nigdzie wymienione w ustawie jako jedno z kryterium kwalifikującym do tej procedury.

Wciąż trwająca debata

Przepisy ustawy dopuszczające do medycznie wspomaganej śmierci są weryfikowane, zgodnie z przepisami kanadyjskiego prawa, co pięć lat. Możliwość poszerzenia grupy osób kwalifikujących się do tej procedury, na przykłąd o osoby nieletnie, stała się przedmiotem dyskusji w tym kraju.

„Kiedy MAID została zalegalizowana w Kanadzie w 2016 roku, zdecydowano wykluczyć nieletnich z możliwości ubiegania się o tę procedurę. Biorąc pod uwagę, że kwestia ta była przedmiotem sporów i wymagała dalszego jej zbadania, rząd Kanady zaproponował, by tematem zajęli się naukowcy” – wyjaśniło agencji AFP ministerstwo zdrowia, dodając, że badanie na temat procedury MAID dla nieletnich zostało zlecone kanadyjskiej instytucji zrzeszającej naukowców o nazwie Council of Canadian Academies.

„Niniejsze badanie zostało przedstawione Parlamentowi Kanady w 2018 roku. Zainteresowanie tą kwestią wciąż się utrzymuje, w związku z tym powołano Specjalny Komitet ds. Medycznie Wspomaganej Śmierci i jej zastosowania, a w tym, ale nie tylko, kwestii związanych z małoletnimi, z prośbami o zaliczkę, chorobami psychicznymi, stanem opieki paliatywnej w Kanadzie i z ochroną Kanadyjczyków z niepełnosprawnością. Komitet ma przedstawić swój raport do 17 lutego 2023 roku” – przekazało ministerstwo zdrowia.

Profesor Louis Roy, inspektor w dyrekcji Quebeckiego Kolegium Lekarzy (Collège des médecins du Québec, CMQ) przemawiał 7 października przed specjalną komisją w Ottawie. Jego wystąpienie jest dostępne pod tym linkiem (10:02:41).

Powtórzył wcześniej wyrażone stanowisko kolegium o tym, że kryteria kwalifikalności powinny zostać rozszerzone, by objąć nimi niektóre osoby w wieku 14-18 lat na podstawie tych samych warunków, co w przypadku osób dorosłych, i jeszcze pod warunkiem uzyskania zgody rodziców.

Kolegium utrzymuje od 2021 roku, że procedura medycznie wspomaganej śmierci powinna być także możliwa dla niemowląt do pierwszego roku życia, ale z zachowaniem określonym warunków, czyli dla dzieci z „bardzo złym rokowaniem” oraz „w przypadku ciężkich wad rozwojowych lub ciężkich zespołów wieloobjawowych, które niweczą jakąkolwiek możliwość pojawienia się ulgi czy przeżycia”.

Opinia kolegium wywołała duże emocje. Jak donoszą kanadyjskie media, różne stowarzyszenia są zaniepokojone możliwymi nadużyciami w przypadku, gdyby procedura była możliwa dla niemowląt.

„Większości rodzin dzieci urodzonych z niepełnosprawnością od początku mówi się, że ich dziecko jakoś nie będzie miało dobrej jakości życia… Kanada nie może zacząć zabijać dzieci, gdy lekarze przewidują, że nie ma dla nich nadziei. Takie przewidywania zdecydowanie zbyt często opierają się na dyskryminujących założeniach dotyczących życia z niepełnosprawnością” – powiedziała National Post 11 października Krista Carr, wiceprezeska Inclusion Canada.

W obliczu tej krytyki, 14 października Quebeckie Kolegium Lekarzy podtrzymało swoje stanowistko, wyjaśniając, że jakiekolwiek poszerzenie dostępu do procedury MAID o tę grupę wiekową „powinno być regulowane surowymi przepisami”. Według organizacji, „doświadczenia Holandii (protokół medyczny z Groningen, według którego niektórzy lekarze mogą dokonywać eutanazji dzieci) jest ścieżką, którą powinno się zbadać.

„Nie ma mowy, by kolegium zarządzało opieką w przypadku dzieci urodzonych z poważnym upośledzeniem, jakimkolwiek deficytem lub chorobą psychiczną” – przekazało AFP 31 października Quebeckie Kolegium Lekarzy.

CMQ koncentruje się na „dzieciach, które rodzą się ze schorzeniami niedającymi pogodzić się z życiem” i, że rodzice „powinni mieć wybór, aby uzyskać taką możliwość dla swoich podopiecznych”.

W 2021 roku ponad 10 tys. osób skorzystało z możliwości medycznie wspomaganej śmierci 

Jak czytamy w trzecim, rocznym raporcie programu MAID, w Kanadzie w 2021 roku odnotowano „10 064 przypadki osób, które skorzystały z medycznie wspomaganej śmierci, co stanowi 3,3 proc. wszystkich zgonów w tym kraju”.

W tamtym roku najczęściej wymienianą chorobą u osób, które korzystały z tej procedury, była choroba nowotworowa (65,6 proc.), zaburzenia układu krążenia (18,7 proc.), przewlekłe choroby układu oddechowego (12,4 proc.) oraz zaburzenia neurologiczne (12,4 proc.). Przeciętny świadczeniobiorca MAID miał 76 lat.

Według raportu tylko 219 przypadków (2,2 proc.) dotyczyło osób, których naturalnej śmierci nie można było naturalnie przewidzieć. Prawie połowa z nich powoływała się na leżące u podstaw choroby neurologiczne.

Choć procedura medycznie wspomaganej śmierci jest prawnie dozwolona w niektórych krajach Europy m.in. w Belgii, Holandii, Luksemburgu, Niemczech, w Hiszpanii oraz w Austrii (zalegalizowana od 1 stycznia 2022 roku), to w Polsce eutanazja jest prawnie zabroniona. Osoba jej dokonująca jest obecnie zagrożona karą więzienia od 3 miesięcy do 5 lat. Wyjątkowo sąd może zastosować złagodzenie kary, a nawet odstąpić od jej wymierzenia.