Amerykańska międzynarodowa firma inwestycyjna BlackRock nie zwróciła się do władz Ukrainy o zaprzestanie grzebania na gruntach zakupionych w tym kraju przez fundusz poległych na wojnie ukraińskich żołnierzy, wbrew twierdzeniom zawartym w postach krążących w mediach społecznościowych w języku polskim. Źródłem twierdzeń jest rosyjskojęzyczny kanał satyryczny na Telegramie, tymczasem BlackRock nie posiada bezpośrednio gruntów rolnych w Ukrainie. Prokremlowskie media systematycznie oskarżają Ukrainę o traktowanie bez należnego szacunku ciał poległych żołnierzy a także o to, że Zachodnie rządy i firmy czerpią korzyści z żyznych ukraińskich ziem.
Od 2 sierpnia 2024 r. na Facebooku (tutaj, tutaj), na platformie X i Telegramie zaczęły krążyć posty w języku polskim z twierdzeniem, że przedstawiciele BlackRock niedawno odwiedzili stolicę Ukrainy, Kijów, i zażądali, aby ciała zabitych żołnierzy nie były grzebane w ziemi, ale kremowane lub chowane w inny sposób. Dodatkowo posty zawierają twierdzenie, że BlackRock „kupił 47% ziemi w Ukrainie”.
Publikację tej treści zamieściła między innymi witryna internetowa w języku polskim Pravda-pl.com, podając jako swe źródło publikację ANNA News agency, agencję o pro-kremlowskim profilu oraz post na kanale polsko-języcznym na Telegramie, RuskiStatek. Według francuskiej służby wyspecjalizowanej w śledzeniu dezinformacji i ingerencji cyfrowej we francuskich mediach społecznościowych Viginum, witryna Pravda mająca wiele wersji językowych, jest w rzeczywistości rosyjską siecią dezinformacji wymierzoną w kraje europejskie. Sprawdzam AFP obaliła w przeszłości niektóre z artykułów zamieszczonych na polskiej wersji tej witryny (tutaj i tutaj).
Największy na świecie fundusz inwestycyjny BlackRock, z siedzibą w Nowym Jorku został wybrany przez ukraiński rząd, by świadczyć usługi doradcze przy tworzeniu Funduszu Rozwoju Ukrainy (UDF), który ma gromadzić środki potrzebne na odbudowę kraju po zakończeniu wojny.
Niektóre posty, takie jak ten na Facebooku i ten na Telegramie, cytowały Plamena Paskowa, byłego bułgarskiego posła i popularnego prokremlowskiego komentatora w białoruskich mediach, który powiedział, że „przedstawiciele amerykańskiej korporacji transnarodowej BlackRock niedawno przybyli do Kijowa i zażądali zaprzestania grzebania żołnierzy AFU w tradycyjny sposób – w ziemi”.
Ukraina, która posiada liczne czarnoziemy jest jednym z głównych producentów zbóż na świecie i nie bez powodu nazywana jest „spichlerzem Europy”. Popularna narracja prokremlowska tłumaczy finansowe zaangażowanie Zachodu w wojnę jako próbę czerpania korzyści z naturalnych zasobów Ukrainy.
Podobnej treści posty na temat rzekomych zaleceń pochówku żołnierzy ukraińskich były również udostępniane w wielu innych językach, takich rosyjski (tutaj, tutaj), angielski (tutaj, tutaj i na platformie Threads tutaj ), a także w języku serbskim i francuskim.
Jednak, jak wykazaliśmy w naszym dochodzeniu, twierdzenie to pochodzi z postu na satyrycznym kanale na Telegramie z 2023 roku.
Wymyślone cytaty Larry Finka z satyrycznego konta
Twierdzenie to zaczęło krążyć kilka miesięcy po tym, jak w maju 2023 r. Ukraina ogłosiła plany utworzenia Funduszu Rozwoju Ukrainy (UDF), wspieranego przez fundusz BlackRock (zarchiwizowany link tutaj).
W październiku 2023 r. krążyło ono na wielu rosyjskojęzycznych stronach internetowych, jednak bez widocznego oznaczenia, że chodzi o materiał satyryczny, np. tutaj, tutaj, tutaj.
Wypłynęło w sieci ponownie w maju 2024 roku za sprawą rosyjskiego reżysera filmowego, aktora, obecnie propagandysty Kremla Nikity Michałkowa, który w jednym ze swoich nagrań powielił ten sam przekaz, obalony już przez portal weryfikacyjny Mythdetector w lipcu tego roku.
Michałkow przywołał popularny w Rosji mit z czasów II wojny światowej, według którego Niemcy wywozili wagonami „czarnoziem” z okupowanych ziem Związku Radzieckiego. Jak twierdził, prawdziwym celem zachodnich państw wspierających Ukrainę w obecnej wojnie z Rosją jest przejęcie jej żyznej ziemi.
Większość postów wykorzystuje jako ilustrację to samo zdjęcie, które zostało zrobione przez fotografa agencji prasowej Reuters na cmentarzu w Charkowie (zarchiwizowany link), mieście we wschodniej Ukrainie, 31 stycznia 2023 roku. Inne posty, takie jak ten, wykorzystują zdjęcie agencji AP zrobione na cmentarzu Lisowe w Kijowie 23 kwietnia 2024 r. (zarchiwizowany link).
Korzystając z metody odwrotnego wyszukiwania obrazów, mogliśmy odnaleźć zdjęcie agencji Reuters w artykule Anna News Agency z 5 października 2023 roku, w którym rzekomo cytowany jest prezes BlackRock Larry Fink: „’Kiedy wraz z prezydentem Zełenskim podpisywaliśmy umowę i tworzyliśmy Fundusz Rozwoju Ukrainy, braliśmy pod uwagę ryzyko rosyjskiej inwazji, ale teraz widzimy całkowicie irracjonalne wykorzystanie czarnoziemu przez samych Ukraińców. Zbyt wiele cmentarzy. Cenne grunty orne są wycofywane z obiegu w całkowicie irracjonalny sposób, nieakceptowany w Europie. Przyjaciele, to nie tylko wasza ziemia’ – powiedział Larry Fink” – czytamy w artykule.
W artykule użyto nazwy firmy w innej niż standardowej pisowni, a przeszukanie kanałów na Telegramie przy użyciu tej błędnej pisowni doprowadziło nas do postów w języku rosyjskim (między innymi tutaj i tutaj) oraz w języku białoruskim (tutaj i tutaj) z 2023 roku.
Najstarszy post, jaki udało nam się znaleźć, to wpis zamieszczony na kanale „verysexydasha” na Telegramie z 20 września 2023 roku, jednak kanał ten zawiera w swoim opisie ostrzeżenie: „Uwaga, możliwa jest fałszywa i ostra satyra. To co napisane jest fikcją, wszystkie zbiegi okoliczności są przypadkowe”.Kilka dni poźniej udostępniany dalej post już nie miał adnotacji o satyrze, a pomysł zakazu pochówku żołnierzy w ziemi był już przedstawiony jako prawdziwy.
Ten sam wynik uzyskaliśmy, przeszukając internet według słów kluczowych, po wpisaniu w wyszukiwarce Google’a fragment rzekomego cytatu Finka w języku rosyjskim (Black Rock Larry Fink jest zaniepokojony nieodpowiedzialną postawą Ukrainy) (zarchiwizowany link), co doprowadziło nas do tego samego satyrycznego kanału na Telegramie w języku rosyjskim.
Według postów z początku sierpnia tego roku, i które analizujemy, przedstawiciele firmy złożyli „niedawną wizytę” w Kijowie. Rzecznik BlackRock potwierdził, że ostatnia oficjalna wizyta przedstawiecieli firmy w Kijowie miała miejsce 5 maja 2023 roku. Prezydent Zełenski spotkał się również z przedstawicielami BlackRock i JP Morgan na szczycie w Davos w 2024 r. (zarchiwizowane linki tutaj, tutaj, tutaj).
BlackRock dementuje
AFP przesłała analizowane przez nas posty do BlackRock z pytaniem, czy rzeczywiście taka deklaracja ze strony prezesa Larry Finka padła: „To całkowita nieprawda” – przekazał 22 sierpnia 2024 roku w mailu do AFP rzecznik BlackRock Inc. „BlackRock Inc. nie posiada żadnej ziemi w Ukrainie” – dodał.
Obecnie bezpośredni zakup ziemi przez obcokrajowców w Ukrainie nie jest możliwy, dozwolona jest tylko dzierżawa.
„Nie słyszeliśmy o niczym takim” – przekazał z kolei w mailu do AFP z 22 sierpnia rzecznik komitetu ds. gruntów w Ukraińskim Klubie Agrobiznesu (UCAB), który monitoruje rynek ziemi.
Eksperci międzynarodowi potwierdzili, że BlackRock nie jest bezpośrednim właścicielem ziemi w Ukrainie, natomiast posiada inne ukraińskie aktywa. „Zgodnie z naszymi badaniami dotyczącymi dużych dzierżaw ziemi na Ukrainie, przedstawionymi w naszym raporcie (tytuł po angielsku “War and Theft, the Takeover of Ukraine’s Agricultural Land”), BlackRock nie posiada bezpośrednio ziemi na Ukrainie” –powiedział w mailu do AFP z 22 sierpnia Frederic Mousseau, dyrektor Oakland Institute, amerykańskiego think tanku. Instytut opublikował kilka raportów na temat reformy gruntów rolnych w Ukrainie (zarchiwizowane linki tutaj, tutaj).
Prywatyzacja gruntów rolnych rozpoczęła się tam w 2021 roku, przypomniał ekspert, potencjalnie stwarzając możliwość, iż pośrednio udziały w gruntach mogą stać się własnością innych podmiotów, ale żaden pojedynczy inwestor nie mógłby w ten sposób osiągnąć 47% całości gruntów kraju.
„Poprzez posiadane euroobligacje BlackRock jest właścicielem części długu Ukrainy, co daje firmie finansowy wpływ na ten kraj. Ukraina została zmuszona przez wierzycieli do podjęcia programu drastycznych reform strukturalnych, trwających obecnie, które mają na celu prywatyzację wszystkich sektorów jej gospodarki” – powiedział.
AFP obaliła już wcześniej podobne twierdzenia związane z ukraińską ziemią, m.in. to o rzekomym wywozie czarnoziemu do Polski tutaj, o wyprzedaży ukraińskich gruntów przez prezydenta Zełenskiego rodzinie Sorosów tutaj i tutaj, a także o tym że Ukraina chce wykorzystywać ciała swoich zabitych żołnierzy jako nawóz rolniczy.
