W połowie kwietnia Zjednoczone Emiraty Arabskie były wśród krajów Zatoki Perskiej, które dotknęły znaczne opady deszczu oraz silny wiatr powodujące powodzie i poważne zakłócenia. W wyniku takiej pogody zginęło co najmniej 20 osób. W tym kontekście, w sieci pojawiły się błędne informacje, że za zaistniałą sytuacją mogła stać manipulacja pogodą. Zjednoczone Emiraty Arabskie są znane ze stosowania techniki tzw. zasiewania chmur, która może zwiększyć zdolność chmur do wytwarzania deszczu. Eksperci jednak twierdzą, że zasiewanie chmur nie mogło wpłynąć na tak duże załamanie pogody, a intensywność opadów była “wysoce prawdopodobna” ze względu na zmiany klimatyczne. Przed burzą władze Zjednoczonych Emiratów Arabskich i meteorolodzy ostrzegali przed obfitymi opadami deszczu, a krajowe centrum meteorologiczne zaprzeczyło agencji AFP, że wykorzystało wtedy “jakiekolwiek operacje zasiewania podczas tego wydarzenia”.
16 kwietnia 2024 roku odnotowano rekordowo silne deszcze w historii. Zalene były drogi, domy i centra handlowe w Zjednoczonych Emiratach Arabskich. W całym kraju zamknięto szkoły. Lotnisko w Dubaju, jedno z najbardziej uczęszcznych na świecie, wstrzymało na krótko działalność, ale przez kilka dni było dotknięte poważnymi zakłóceniami, podała AFP.
Z powodu trudnych warunków pogodowych w Zjednoczonych Emiratach Arabskich zginęły cztery osoby. Później burze dotknęły kraje takie jak Bahrajn, obszary Kataru i Oman, gdzie zginęły co najmniej 22 osoby.
Tego samego dnia w sieci zaczęły pojawiać się twierdzenia, że tak ekstremalne warunki pogodowe były spowodowane przez działalność człowieka. Na przykład, ten post pojawił się na Facebooku wraz z twierdzeniem, że pokazuje nagranie zalanego lotniska w Dubaju. W treści można przeczytać, że pogoda była “efektem skutecznego zasiewania chmur od wielu miesięcy”. Publikację udostępniono ponad 250 razy. Zdjęcia lotniska były podobne do tych udostępnianych w innych międzynarodowych mediach (na przykład tutaj i tutaj). Inne posty na Facebooku, takie jak ten, również sugerowały, że za powódź było odpowiedzialne zasiewanie chmur.
Twierdzenia, powódź została spowodowana zasiewaniem chmur, rozprzestrzeniły się również w innych językach, na przykład angielskim, francuskim, hiszpańskim, greckim, holenderskim i koreańskim.
Chociaż od 2002 roku Zjednoczone Emiraty Arabskie stosują zasiewanie chmur, oficjalne centrum meteorologiczne kraju zaprzecza, że tym razem ten proces został wykorzystany. Prognoza pogody pokazuje, że spodziewano się pełnoskalowej burzy, a naukowcy powiedzieli AFP, że zasiewanie chmur nie może wytworzyć takiej ilości deszczu.
Mylące oświadczenia i raporty
W artykule z 16 kwietnia, zatytułowanym “Dubai Grinds to Standstill as Cloud Seeding Worsens Flooding”, Bloomberg zacytował Ahmeda Habiba, eksperta z Narodowego Centrum Meteorologii ZEA (NCM), twierdząc, że zasiewanie chmur zostało wykorzystane w poniedziałek i wtorek (15-16 kwietnia, kiedy wystąpiły opady deszczu), aby wykorzystać powstawanie chmur. Dzień później, 17 kwietnia, Gulf News zacytował Habiba, ale mówiącego coś przeciwnego, że “ani jeden lot z zasiewaniem chmur nie został wykonany w okresie, gdy w kraju utrzymywała się niestabilna sytuacja pogodowa”.
AFP skontaktowała się z Ahmedem Habibem w celu uzyskania komentarza, ale do czasu publikacji tego artykułu nie otrzymała odpowiedzi.
NCM skorygowało informację 17 kwietnia dla CNBC mówiąc, że “nie wysłało pilotów do operacji siewu przed lub w trakcie burzy, która miała miejsce we wtorek w Zjednoczonych Emiratach Arabskich”. NCM dodało, że “samoloty wystartowały w niedzielę i w poniedziałek, ale nie rozpoczęły siewu”.
Również Bloomberg poprawił swój artykuł 17 kwietnia, wyjaśniając, że “(…) nie ma dowodów na to, by zasiewanie chmur miało znaczący wpływ na powodzie”. 17 kwietnia opublikowano również artykuł, w którym felietonista wyjaśnił, że winę za silną burzę ponoszą zmiany klimatyczne, a nie zasiewanie chmur.
NCM przekazał agencji AFP w oświadczeniu wysłanym 22 kwietnia, że “nie przeprowadził żadnych operacji wysiewu podczas tego zdarzenia”. Centrum Meteorologiczne stwierdziło, że wysłało samoloty w powietrze w dniach poprzedzających nadchodzącą burzę, ale było to w celach badawczych. W oświadczeniu dla AFP wyjaśniono, że “badania obejmują pomiary i pobieranie próbek chmur w celu lepszego zrozumienia dynamiki i procesów mikrofizycznych zachodzących w chmurach”.
Prognoza pogody przewidziała burzę
Prognozy potwierdzają nadchodzącą zmianę pogody i burzę.
“Po wystąpieniu niespotykanych na taką skalę powodziach 12 lutego (37 mm), północne tereny Zjednoczonych Emiratów Arabskich powinny ponownie doświadczyć wyjątkowych opadów deszczu i burz, które głównie wystąpią we wtorek, 16 kwietnia”, pisał MeteoNews 14 kwietnia.
Początkowo, po wcześniejszych ciepłych dniach, deszcz w regionie był wyczekiwany, jak donosił 13 kwietnia Khaleej Times, ale doniesienia zawierały również ostrzeżenie NCM o nadchodzącej burzy. Gulf News zalecił kierowcom zachowanie ostrożności na drodze w związku z deszczową pogodą przed 15 i 16 kwietnia.
NCM ostrzegało przed “możliwością wystąpienia gradu na niektórych obszarach, powodując powodzie i silne wiatry ograniczające widoczność” przed burzą 14 kwietnia. Wysłano również ostrzeżenia i środki bezpieczeństwa (zarchiwizowane tutaj) w mediach społecznościowych przed powodzią, której doświadczyły Zjednoczone Emiraty Arabskie.
Dwa dni później, około południa NCM “wezwało mieszkańców do podjęcia wszelkich środków ostrożności… i trzymania się z dala od obszarów zalewowych” w filmie opublikowanym na portalu X (zarchiwizowanym tutaj).
Przed burzą Krajowy Urząd Zarządzania Kryzysowego i Katastrofami (ang. National Emergency Crisis and Disaster) wezwał ludzi 15 kwietnia “do przestrzegania instrukcji i wskazówek wydanych przez oficjalne władze w celu ochrony życia i mienia”. Następnego dnia w innym poście wymieniono szereg wskazówek dotyczących bezpieczeństwa w trudnych warunkach pogodowych.
Czym jest zasiewanie chmur?
W jednym z wcześniejszych artykułów agencja AFP wyjaśniła, że zasiewanie chmur wprowadza związki do istniejących chmur w celu utworzenia przechłodzonych kropelek wody i zwiększenia potencjału deszczu lub śniegu (zarchiwizowane tutaj). Technika ta, zwykle stosowana przez samoloty, jest reakcją fizyczną, a nie chemiczną.
“Celem zasiewania chmur jest zwiększenie opadów deszczu poprzez wzmocnienie procesów zachodzących w chmurach, które prowadzą do powstawania opadów”, napisał Roelof Burger, profesor nauk geograficznych i przestrzennych na North-West University (NWU) w RPA w e-mailu do AFP 23 kwietnia 2024 roku.
Jądra kondensacji chmur (CCN) to cząsteczki w atmosferze, na których skrapla się para wodna. Zasiewanie chmur ma na celu wzmocnienie tego procesu poprzez umieszczenie większych cząstek u podstawy chmur, wyjaśnił Burger.
Herman Russchenberg, profesor inżynierii klimatycznej na TU Delft, opowiedział AFP szczegółowo, jak działa zasiewanie chmur.
“Cząsteczki soli są wprowadzanedo systemu chmur, przynajmniej tak robią w Emiratach Arabskich, w Dubaju. Cząsteczki soli działają jak jądra do tworzenia nowych cząsteczek chmur. W ten sposób stymuluje się wzrost kropel deszczu w chmurze. Zderzają się one z innymi cząsteczkami w chmurze, a następnie rosną w niej i spada deszcz”, powiedział w rozmowie telefonicznej 19 kwietnia 2024 roku.
Do tej pory zasiewanie chmur na swoim terytorium testowały na przykład Stany Zjednoczone, Meksyk, Chiny, Węgry, Malezja, ale także Zjednoczone Emiraty Arabskie.
Zjednoczone Emiraty Arabskie zaczęły przeprowadzać zasiewanie chmur w 2002 roku, jak podał Gulf Today w artykule z 1 stycznia 2022 roku. Organizacją odpowiedzialną za procedurę jest NCM. Zasiewanie chmur jest wymienione na stronie internetowej NCM jako jedna z dziedzin, w których specjalizuje się ta jednostka.
“Technologie są testowane od ponad 60 lat, a badania wpływu na środowisko trwają od dziesięcioleci”, powiedział Burger.
“Skupianie się na zasiewaniu chmur jest mylące”
Klimatolożka Friederike Otto, specjalistka w ocenie roli zmian klimatu w ekstremalnych zjawiskach pogodowych, powiedziała AFP 17 kwietnia, że skupianie się na zasiewaniu chmur jest “mylące”.
“Kiedy mówimy o ulewnych deszczach, musimy wspomnieć o zmianach klimatu. Skupianie się na zasiewaniu chmur jest mylące”, powiedziała. Dodała, że jest “wysoce prawdopodobne”, że globalne ocieplenie pogorszyło burze.
“Największe opady deszczu w Dubaju od 75 lat nie wystąpiły z powodu zasiewania chmur” – powiedziała. Jak podają media, były to największe opady deszczu od 1949 r., czyli przed utworzeniem Zjednoczonych Emiratów Arabskich w 1971 r. (zarchiwizowany link tutaj).
Zmiany klimatyczne sprawią, że ekstremalne zjawiska pogodowe staną się jeszcze bardziej powszechne, ostrzega Karim Elgendy, zastępca dyrektora w firmie konsultingowej Buro Happold.
W badaniu opublikowanym 25 kwietnia przez World Weather Attribution (WWA) stwierdzono, że chociaż nie można stwierdzić “z całą pewnością”, że “zmiany klimatu wywołane przez człowieka są głównym czynnikiem” stojącym za opadami deszczu, naukowcy oszacowali, że ten przypadek opadów w Zjednoczonych Emiratach Arabskich i Omanie był “10-40% bardziej intensywny niż miałoby to miejsce w roku El Nino w klimacie chłodniejszym o 1,2 ° C” (zarchiwizowane tutaj).
Rok 2024 jest jednym z takich dotkniętych powtarzającym się wzorcem pogodowym El Nino, który powoduje wzrost globalnych temperatur. Powrócił on w połowie 2023 roku i ma potrwać do maja. Naukowcy mówią, że zmiany klimatu spowodowane przez człowieka skutkujądo tej pory ociepleniem o 1,2 C w porównaniu z temperaturą sprzed epoki przemysłowej.
Burger: “na pewno wiadomo, że zasiewanie chmur tego [ekstremalnych warunków pogodowych w Zjednoczonych Emiratach Arabskich 16 kwietnia – przyp. red.] nie spowodowało”.
“Jeśli spojrzeć na sam system [pogodowy], był to bardzo duży obszar deszczowy, bardzo duża strefa niskiego ciśnienia z ekstremami nie tylko w Dubaju, ale także w Omanie oraz Iranie, a także w Arabii Saudyjskiej, a więc w znacznie większych regionach. Jest bardzo mało prawdopodobne, aby mogło to zostać spowodowane przez samo zasiewanie chmur przez małe samoloty”, wyjaśnił.
Według Burgera nie było potrzeby wcześniejszego zasiewania chmur, ponieważ chmury były wystarczająco wydajne same w sobie.
“[…] nawet gdyby doszło do zasiewania, to wątpię, by miało to jakikolwiek wpływ. To były tak obfite opady, że w ogóle nie było potrzeby zasiewania chmur”, dodał.
Meteorolog Ryan Maue, były główny naukowiec w amerykańskiej National Oceanic and Atmospheric Administration, zgodza się z tym, “Gdyby tak się stało z zasiewaniem chmur, mieliby wodę przez cały czas”.
“Z całą pewnością nie jest to zasiewanie chmur”, powiedział cytowany przez Euronews.
Russchenberg: “Jest również mało prawdopodobne, aby wysyłano małe samoloty. To zbyt niebezpieczne. Nie sądzę, by zasiewanie chmur odegrało tu jakąś rolę”.
NCM wypowiedziało się podobnie w swoim oświadczeniu dla AFP 22 kwietnia: “Jedną z podstawowych zasad zasiewania chmur jest to, że trzeba celować w chmury we wczesnym stadium, zanim zacznie padać, jeśli jest burza z piorunami, to jest już za późno na przeprowadzenie jakiejkolwiek operacji zasiewania”.
“Co więcej, bardzo poważnie traktujemy bezpieczeństwo naszych ludzi, pilotów i samolotów, NCM nie przeprowadza operacji zasiewania chmur podczas ekstremalnych zjawisk pogodowych” – dodano.
Maarten Ambaum, profesor fizyki i dynamiki atmosfery na Uniwersytecie w Reading, powiedział Guardianowi: “Zasiewanie chmur, z pewnością w Emiratach Arabskich, jest stosowane w przypadku chmur, które normalnie nie wytwarzają deszczu … Normalnie nie rozwinęłaby się z tego bardzo silna burza” (zarchiwizowane tutaj).
“W latach 50. i 60. ludzie wciąż myśleli o wykorzystaniu zasiewu chmur do wywoływania dużych zjawisk pogodowych lub ich zmiany. [Od dawna] uznano, że nie jest to realne”, powiedział.
