Zmiany klimatu i ich wpływ na poziom mórz zostały naukowo udowodnione. Mimo to tysiące użytkowników mediów społecznościowych, w tym z Polski, udostępnia zdjęcia z Rio de Janeiro, twierdząc, że poziom mórz nie zmienił się od 1880 roku. Jest to nieprawda: jak pokazują dane naukowe i jak wyjaśnia kilku ekspertów, poziom mórz znacznie wzrósł zarówno w Rio de Janeiro, jak i na całym świecie.
Przeciwicy zmian klimatu lubią wykorzystywać rzekome dowody zdjęciowe w celu obalenia odkryć naukowych. „A poziom morza rośnie”–, czytamy w ironicznym poście na Facebooku z 3 czerwca 2024 roku, wraz z którym udostępniono trzy zdjęcia tej samej góry znajdującej się na półwyspie z datami „ok. 1880”, „ca. 1910” – i „2020” . Obrazy pokazują, jak zmieniła się linia brzegowa przez pojawienie się nowych zabudowań oraz infrastruktury, podczas gdy nie widać żadnej zmiany poziomu morza. To samo zdjęcie zostało udostępnione z podobnym twierdzeniem tutaj i tutaj.
Zdjęcie jest również udostępniane w mediach społecznościowych w innych językach, w tym w języku niemieckim, angielskim, szwedzkim, węgierskim, bułgarskim i holenderskim, a także na innych platformach, takich jak Threads, Instagram oraz X, z podobnymi twierdzeniami kwestionującymi wzrost poziomu morza.
Zaawansowane wyszukiwanie w sieci pokazuje, że zdjęcia przedstawiają Górę Cukru (Sugarloaf Mountain w jezyku angielskim), zwaną też Górą Cukrową, znany punkt orientacyjny Rio de Janeiro w Brazylii. Góra wzięła swoją nazwę (Pão de Açúcar w języku portugalskim) od stożkowatego kształtu, który przypomina kryształek cukru z trzciny. Granitowa skała o wysokości 394 metrów znajduje się na półwyspie Urca, w Zatoce Guanabara i należy do Rio de Janeiro. Na szczyt prowadzi kolejka linowa, dzięki czemu góra jest popularnym i często fotografowanym miejscem.
Porównawcze odwrotne wyszukiwanie obrazów wykazało, że identyczne zdjęcia lub zdjęcia przedstawiające te same zabudowania i rozwój infrastruktury lokalnej są dostępne w Internecie i pochodzą z lat 1880, 1910 i 2020. Chronologiczna lokalizacja zdjęć w udostępnianych postach jest zatem mniej więcej dokładna.
Zdjęcia nie są naukowym dowodem na zmiany poziomu morza
Trzy zdjęcia z trzech stuleci nie nadają się jednak do udowodnienia zmian poziomu mórz, powiedział Torsten Albrecht agencji AFP 6 czerwca 2024 roku. Fizyk bada wzrost poziomu morza i dynamikę lodu w Poczdamskim Instytucie Badań nad Wpływem Klimatu (PIK). „Te zdjęcia wykonane z daleka nie mogą pokazywać różnic mierzonych w centymetrach” – wyjaśnił Albrecht. Obrazy są „migawkami, a nie wartościami średnimi; lokalne trendy mogą nie być zbieżne z trendem globalnym”. Poziomy morza na wybrzeżach mogą wyglądać zupełnie inaczej na zdjęciach w zależności od pogody, odpływu lub przypływu, co nie pozwala na wyciągnięcie wniosków na temat tempa zmian.
Ingo Sasgen, naukowiec z Wydziału Glacjologii w Instytucie Alfreda Wegenera (AWI) i rzecznik ds. zmian poziomu morza w inicjatywie Helmholtza REKLIM, potwierdził tę opinię dla AFP 7 czerwca 2024 r.: „Zdjęcia zrobione z dużej odległości są w tym przypadku złą metodą. Wzrost poziomu morza na przestrzeni wieków odnotowywany jest w centymetrach”, czego nie może być widać na zdjęciach góry, która ma prawie 400 metrów wysokości. Lepszymi pomiarami względnych zmian poziomu morza, tj. w odniesieniu do wybrzeża, są dane pochodzące ze stacji pływów”.
Jedna z takich stacji pomiarowych znajduje się w pobliżu Góry Cukrowej od 1965 roku i nazywa się Ilha Fiscal. Stała Służba ds. Średniego Poziomu Morza (PSMSL) brytyjskiego Narodowego Centrum Oceanografii (NOC) jest odpowiedzialna za regularne pomiary poziomu pływów na stacjach pomiarowych na całym świecie, udostępnianie ich opinii publicznej i ich ocenę. Według danych stacji, względny poziom morza u wybrzeży Rio de Janeiro wzrastał średnio o 2,35 milimetra rocznie, co stanowi wzrost o ponad 14 centymetrów od rozpoczęcia pomiarów w 1965 roku.
Poziom mórz rośnie, ale nierównomiernie
Wyniki pomiarów z Ilha Fiscal wyraźnie dowodzą, że poziom morza u wybrzeży Rio de Janeiro podniósł się w ostatnich dziesięcioleciach. Jednak, zdaniem ekspertów, pojedyńcza stacja pomiarowa nie wystarczy do wiarygodnego stwierdzenia zmian poziomu morza na całym świecie: „Największy udział w globalnym wzroście poziomu morza ma obecnie topnienie lodu na Grenlandii, Antarktydzie i lodowcach na całym świecie” – powiedział Torsten Albrecht z PIK, odnosząc się do ostatnich badań. Rosnące temperatury w wyniku zmian klimatycznych powodują termiczne rozszerzanie się wody, co również znacząco przyczynia się do wzrostu poziomu wód, podobnie jak kurczące się zbiorniki słodkiej wody na lądzie.
Jednak, jak wyjaśnia Ingo Sasgen z AWI, poziom wody nie podnosi się równomiernie na całym świecie: Czynniki regionalne, takie jak zmiany w obiegu wody, wiatry, prądy oceaniczne lub ciśnienie atmosferyczne, a także tektoniczne wypiętrzanie lub osiadanie masy lądowej mogą powodować, że w miastach przybrzeżnych odnotowywane są bardzo duże różnice wzrostów. Siły grawitacyjne również odgrywają tutaj rolę. „W miarę zmniejszania się masy pokrywy lodowej, mniej wody jest tam przyciągane regionalnie. Oznacza to, że poziom morza podnosi się szczególnie silnie w przeciwległym regionie świata” – wyjaśnia Sasgen.
W celu naukowego stwierdzenia średniego globalnego poziomu morza konieczny jest dostęp do jak największej liczby stacji pływów rozmieszczonych na całej Ziemi, których dane są korygowane m.in. o wysokość i osiadanie terenu oraz inne lokalne czynniki mogące mieć wpływ.
Według danych amerykańskiej Narodowej Agencji Aeronautyki i Przestrzeni Kosmicznej NASA (zarchiwizowanych tutaj) i zebranych w ten sposób, „globalny średni poziom morza (GMSL) wzrósł o około 22 centymetry od 1880 roku w przybrzeżnych miernikach pływów na całym świecie” – wyjaśnił Torsten Albrecht z PIK.
Tempo wzrostu poziomu morza znacznie przyspieszyło, zwłaszcza w ostatnich dziesięcioleciach. Ingo Sasgen z AWI dodał: „Obecnie globalny poziom mórz można bardzo precyzyjnie określić za pomocą satelitów i autonomicznych dryfujących boi i podzielić na poszczególne wielkości. W okresie od stycznia 1993 r. do grudnia 2016 r. średnie tempo GMSL wynosiło 3,05 ± 0,24 milimetra rocznie”.
W swoim raporcie z 2021 r. (zarchiwizowanym tutaj) Międzyrządowy Zespół ds. Zmian Klimatu (IPCC) Organizacji Narodów Zjednoczonych stwierdza, że „wpływ człowieka jest bardzo prawdopodobnie” główną przyczyną globalnego wzrostu poziomu mórz od co najmniej 1971 roku.
Wpływ infrastruktury budowlanej na linię brzegową
Luiz Paulo de Freitas Assad, oceanograf i profesor meteorologii na Uniwersytecie Federalnym w Rio de Janeiro, powiedział AFP 10 czerwca 2024 r., że konsekwencje zmian klimatycznych w Brazylii były bardzo zauważalne w ostatnich latach: „Nie tylko na wybrzeżu stanu Rio de Janeiro, ale także w innych regionach Brazylii zaobserwowaliśmy już znaczący proces erozji spowodowany wzrostem poziomu morza i oczywiście wzrost częstotliwości i intensywności ekstremalnych zjawisk oceanicznych i atmosferycznych”.
De Freitas Assad wskazuje również na wpływ ingerencji człowieka w kształtowaniu linii brzegowej. Fakt, że linia brzegowa w pobliżu Góry Cukrowej w Rio de Janeiro wygląda tak różnie na zdjęciach z lat 1880–2020, wynika w dużej mierze z faktu, że Zatoka Guanabara zmieniła się w wyniku przeprowadzonych w jej obszarze inwestycji infrastrukturalnych. „W wielu miejscach procesy urbanizacji w pobliżu regionów przybrzeżnych przebiegały chaotycznie. Wylesianie lasów namorzynowych i innych ekosystemów w pobliżu wybrzeża dodatkowo obniża odporność tych środowisk naturalnych na proces podnoszenia się poziomu morza spowodowany globalnym ociepleniem” – wyjaśnił de Freitas Assad.
AFP już wcześniej obalała fałszywe lub wprowadzające w błąd twierdzenia dotyczące wzrostu poziomu morza w wyniku zmian klimatycznych. Wykazaliśmy między innymi że zestawienie dwóch zdjęć Statuy Wolności w Nowym Jorku wykonanych w odstępie ok. stu lat nie dowodzi, że poziom morza nie wzrósł. Wykazaliśmy także, że poziom morza w Wenecji nadal się podnosi w przeciwieństwie do tego co sugerują zdjęcia wyschniętego kanału tego miasta. Obaliliśmy również inne publikacje fałszywie twierdzące, że woda z topniejących lodowców nie przyczynia się do wzrostu poziomu morza. Weryfikacje AFP na temat klimatu można znaleźć tutaj.
Wniosek: Poziom mórz podnosi się na całym świecie z powodu zmian klimatycznych. Jak wykazali naukowcy, od 1880 roku średni globalny poziom mórz u wybrzeży wzrósł o około 22 centymetry. Poziom morza w Rio de Janeiro również wzrósł od 1880 roku. Poszczególne zdjęcia odcinków wybrzeża są jedynie migawkami i nie stanowią ważnego dowodu na zmiany poziomu morza. Nie zaprzeczają one wzrostowi poziomu morza.
