W niedzielę 1 czerwca 2025 r. odbyła się druga tura wyborów prezydenckich w Polsce, w której niewielką przewagą zwyciężył Karol Nawrocki (51%) nad Rafałem Trzaskowskim (49%). Bezpośrednio po zamknięciu lokali wyborczych przeprowadziliśmy wśród obywateli Polski badanie poziomu obaw przed próbami wpływania na wynik wyborów przez obce mocarstwa i instytucje ponadnarodowe. Jednocześnie monitorowaliśmy manipulacje informacyjne, które podczas kampanii wyborczej rozprzestrzeniały się w przestrzeni cyfrowej. W związku ze zbliżającymi się wyborami do Izby Deputowanych Parlamentu Republiki Czeskiej, które odbędą się w październiku 2025 r., zespół badawczy CEDMO przeprowadził również porównanie z Czechami i Słowacją, gdzie następne wybory parlamentarne powinny odbyć się w terminie jesienią 2027 r. Przegląd wniosków przedstawiamy w formacie CEDMO Special Brief – Wybory prezydenckie w Polsce w 2025 r.: ingerencja wyborcza i orientacja polityczna w Europie Środkowej.
Czesi i Czeski uczestniczący w reprezentatywnym długoterminowym badaniu CEDMO Trends w czerwcu 2025 r. stwierdzili, że w związku z nadchodzącymi jesiennymi wyborami parlamentarnymi uważają za prawdopodobne próby wpłynięcia na wyniki głosowania ze strony Rosji (42%), Unii Europejskiej (41%) i Stanów Zjednoczonych Ameryki (29%).
Respondenci w Polsce, ankietowani kilka dni po zakończeniu drugiej tury wyborów prezydenckich, wyrazili zasadniczo podobne opinie jak Czesi. Za najbardziej prawdopodobny uznali wpływ na wybory ze strony Rosji (47%), a następnie Unii Europejskiej (39%) i Stanów Zjednoczonych Ameryki (35%).
Natomiast postawy respondentów słowackich różnią się dość znacznie od opinii Czechów i Polaków. Słowacy za najbardziej prawdopodobnego podmiotu ingerującego w wybory uważają przede wszystkim Unię Europejską (46%), następnie Stany Zjednoczone Ameryki (39%), a dopiero na trzecim miejscu Rosję (38%).
W porównaniu z wcześniejszym badaniem przeprowadzonym przez CEDMO przed wyborami do Parlamentu Europejskiego wiosną 2024 r. obecne wyniki są podobne – zwłaszcza w przypadku respondentów czeskich. Najbardziej znaczącą zmianą jest spadek obaw przed wpływem Rosji na wybory w Polsce (z 63% do 42%). Na Słowacji nieznacznie wzrósł odsetek respondentów, którzy uważają za prawdopodobny wpływ UE na wybory.
Młodzi Czesi są najbardziej zdecydowani politycznie
Na skali politycznej — od poglądów lewicowych do prawicowych — respondenci we wszystkich trzech krajach najczęściej określają się jako wyborcy centrowi. „Podczas gdy we wszystkich trzech krajach – Czechach, Polsce i na Słowacji – przeważa centrowa orientacja polityczna, w Czechach najmłodsi respondenci w wieku od 16 do 24 lat zajmują znacznie bardziej zdecydowane stanowiska” – stwierdza socjolog i analityk danych centrum CEDMO Ivan Ruta Cuker, dodając:
„Ta grupa wiekowa częściej niż inne skłania się ku lewicy lub prawicy, a orientacja centrowa jest wśród nich mniej reprezentowana. Ponad jedna czwarta młodych Czechów identyfikuje się z lewicą, a ponad jedna trzecia z prawicą. W przeciwieństwie do tego, na przykład młodzi Słowacy czy Polacy mają wyższy odsetek osób o orientacji centrową. Interesujące jest również to, że w Czechach największy odsetek wyborców centrowych występuje wśród młodych dorosłych w wieku od 25 do 34 lat”.
Migracja, klimat i podważanie uczciwości wyborów
Organizacje zajmujące się weryfikacją faktów zrzeszone w hubie CEDMO (Demagog.pl, Demagog.cz, Demagog.sk i AFP) odnotowały podczas polskiej kampanii prezydenckiej rozpowszechnianie wielu dezinformacyjnych narracji. Najczęściej dotyczyły one migracji, polityki klimatycznej i uczciwości wyborów.
W dziedzinie migracji dominowały twierdzenia o tzw. „mieszkaniach dla nielegalnych migrantów”, rzekomo tworzonych w ośrodkach integracyjnych – mimo że placówki te nie zapewniają żadnego zakwaterowania. Rozpowszechniano również nieprawdziwe interpretacje statystyk dotyczących przepływu osób na granicach oraz fałszywe twierdzenia, że ukraińscy uchodźcy obciążają budżet państwa, mimo że dane wskazują na coś zupełnie przeciwnego.
Niektóre dezinformacje bezpośrednio podważały legalność wyborów – na przykład twierdzenia, że migranci mogą głosować, że karty do głosowania będą manipulowane za pomocą gumowanych długopisów lub że jeden wyborca może głosować wielokrotnie. Narracje te mogą podważać zaufanie społeczeństwa do procesów demokratycznych.
W kampanii pojawiły się również nieprawdziwe stwierdzenia dotyczące polityki klimatycznej UE. Kandydaci kwestionowali istnienie Zielonego Ładu lub podawali mylące dane dotyczące jego kosztów. Jeden z kandydatów twierdził nawet, że osiągnięcie zerowej emisji CO₂ uniemożliwiłoby samo oddychanie.
Oszustwa i treści generowane przez sztuczną inteligencję
W przestrzeni internetowej pojawiło się wiele fałszywych wpisów, które wykorzystywały wizerunki kandydatów na prezydenta lub osób z nimi związanych. Niektóre z nich zostały stworzone przy użyciu sztucznej inteligencji, inne opierały się na zmodyfikowanych lub wyrwanych zdjęciach. Celem było albo ośmieszenie polityków, albo uzyskanie danych osobowych i pieniędzy od użytkowników.
Odnotowano również deepfake’i i posty, które według dostępnych dowodów mogły być częścią rosyjskich kampanii dezinformacyjnych. Jednak sztuczną inteligencję wykorzystywali również sami politycy – na przykład do tworzenia materiałów promocyjnych z fikcyjnymi zwolennikami.
AI została również wykorzystana do obejścia moratorium wyborczego – w mediach społecznościowych rozpowszechniano wizualizacje kandydatów, które miały symbolicznie sugerować, na kogo należy głosować. Również te posty były często generowane przez sztuczną inteligencję.
Pełny przegląd wyników badań i analiz narracji dezinformacyjnych jest dostępny w specjalnym wydaniu CEDMO Special Brief, które jest dostępne bezpłatnie na stronie internetowej www.cedmohub.eu.
Raport tematyczny jest dostępny w następujących wersjach:
- CEDMO Special Brief (dane dotyczące Polski, Czech i Słowacji) – w języku czeskim
- CEDMO Special Brief (dane dotyczące Polski, Czech i Słowacji) – w języku polskim
- CEDMO Special Brief (dane dotyczące Polski, Czech i Słowacji) – w języku słowackim
- CEDMO Special Brief (dane dotyczące Polski, Czech i Słowacji) – w języku angielskim
*CEDMO Trends oferuje wyjątkowy wgląd w zmiany zachowań społeczeństwa w zakresie konsumpcji różnych rodzajów treści medialnych, ze szczególnym uwzględnieniem poszczególnych rodzajów zaburzeń informacyjnych, takich jak dezinformacja lub misinformacja. Zaburzenia te nie tylko osłabiają zaufanie społeczeństwa do instytucji niezbędnych dla funkcjonowania pluralistycznej demokracji, ale mogą również wzmacniać poszczególne infodemie. Dla CEDMO (Środkowoeuropejskiego Obserwatorium Mediów Cyfrowych/Central European Digital Media Observatory) badanie jest realizowane w Czechach przez agencję badawczą Median na reprezentatywnej próbie 2700–3000 respondentów w wieku powyżej 16 lat. W Słowacji badanie jest realizowane przez agencję badawczą IPSOS na reprezentatywnej próbie ponad 1600–2300 respondentów w wieku powyżej 16 lat.
*Badania CEDMO TRENDS są finansowane w Czechach z Narodowego Planu Odbudowy w ramach projektu 1.4 CEDMO 1 – Z220312000000 Wsparcie na rzecz zwiększenia wpływu, innowacyjności i zrównoważonego rozwoju CEDMO w Czechach. Zbieranie danych na Słowacji jest finansowane z Narodowego Planu Odbudowy — projektu o nazwie MPO 60273/24/21300/21000 CEDMO 2.0 NPO.
*CEDMO Special Brief Wybory prezydenckie w Polsce 2025: Ingerencja w wybory i orientacja polityczna w Europie Środkowej powstał w ramach projektu 101158609 współfinansowanego przez Unię Europejską w ramach zaproszenia do składania wniosków DIGITAL-2023-DEPLOY-04. Treść publikacji i komunikatów prasowych wyraża wyłącznie opinie niezależnego konsorcjum CEDMO, a zatem Komisja Europejska nie ponosi żadnej odpowiedzialności za ewentualne wykorzystanie zawartych w nich informacji.
*Niniejsza publikacja jest częścią międzynarodowego projektu finansowanego przez Unię Europejską (numer działania 101158609) i współfinansowanego przez polskie Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego w ramach programu ministra nauki i szkolnictwa wyższego „PMW” na lata 2024–2026 (numer umowy 6054/DIGITAL/2024/2025/2). Opinie i stanowiska wyrażone w niniejszej publikacji są wyłącznie opiniami autorów i nie muszą odzwierciedlać opinii Unii Europejskiej ani polskiego Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Unia Europejska ani polskie Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego nie ponoszą za nie żadnej odpowiedzialności.
