Ilustracja artysty przedstawiająca zwierzęcą komórkę została błędnie przedstawiona jako „najbardziej szczegółowy widok” ludzkiej komórki

Tysiące udostępnień w mediach społecznościowych miał obrazek rzekomo przedstawiający „najbardziej szczegółowy widok” ludzkiej komórki uzyskiwany za pomocą „techniki radiografii i mikroskopii”. To jednak nieprawda: grafika jest w rzeczywistości dziełem artysty, a nie fotografią komórki i jest w rzeczywistości ogólną ilustracją komórki zwierzęcej, a nie konkretnie ludzkiej. Jej autor powiedział AFP, że stworzył ją 20 lat temu na potrzeby plakatu w celach edukacyjnych.

„Ludzka komórka. Jak dotąd najbardziej szczegółowy widok. Uzyskiwany z radiografii, magnetycznego rezonansu jądrowego i mikroskopii krioelektronicznej. Wygląda jak planeta w samym centrum z wszelkiego rodzaju dziwnymi stworzeniami pływającymi wokół zewnętrznych warstw. Masz w sobie cały świat i wszechświat” – czytamy w publikacji udostępnionej na Facebooku 19 kwietnia 2022 r.

Zrzut ekranu z Facebooka wykonany 13 maja 2022 roku

Ilustracja przedstawia kolorowy przekrój komórki z różnymi jej elementami.

Podobne publikacji z tym samym twierdzeniem i obrazkiem były udostępniane także przez inne konta na Facebooku (1, 2). Niektóre z tych treści zostały już wcześniej zweryfikowane przez zespół AFP w Pakistanie.

Niektóre osoby zdawały się wierzyć w komentarzach, że treść publikacji jest prawdziwa. „Niebywale złożony mechanizm inteligentnego Stwórcy” – napisała jedna z użytkowniczek. Inny dodał: „Przepiękna, jak klejnot’.

Obraz ten nie został uzyskany za pomocą mikroskopu i nie przedstawia ludzkiej komórki. Jest to obrazek stworzony przez Russella Kightleya, artystę z Australii, który zajmuje się ilustracjami naukowymi – jak pisze na swojej stronie. Jego grafika przedstawiająca przekrój komórki została opublikowana na stronie BioCam jako część galerii plakatów ściennych z opisem, w którym możemy przeczytać: „Przykład komórki zwierzęcej narysowanej w skali 50 000:1”.

Według informacji zawartych na stronie artysty, grafika przedstawiająca zwierzęcą komórkę ukazała się również w książce „Najwspanialsze widowisko świata” wydanej w 2009 r. przez znanego biologa Richarda Dawkinsa.

Kiedy wpisaliśmy słowa kluczowe do wyszukiwarki, by odnaleźć więcej grafik Kightleya, to natknęliśmy się na stronę pixels.com– gdzie publikowane są głównie stockowe zdjęcia oraz na dwa portale, które należą do Kightleya (1, 2). W opisach możemy przeczytać: „Ilustracja przedstawiająca komórkę zwierzęcą”.

„Przypominające klejnot kolory i drobne szczegóły sprawiają, że obraz ten idealnie ilustruje złożoność formy na poziomie komórkowym” – czytamy w podpisie.

Jak wynika z informacji opublikowanych przez Kightleya na jego stronie, artysta projektuje grafiki z zakresu nauki od 1981 r.

„Chciałem, żeby wyglądała jak otwarta szkatułka na biżuterię”

Skontaktowaliśmy się z Kightleyem drogą mailową – w emailu do AFP z 12 maja 2022 r. artysta napisał, że grafika to „namalowany obraz pierwotnie wykonany w celach edukacyjnych ponad dwadzieścia lat temu”.

W artykule z 2021 r.Kightley podaje więcej szczegółów na temat ilustracji, opisuje także, że wielokrotnie była ona przedmiotem fałszywych twierdzeń. Kightley: „Prace nad nią trwały sześć tygodni przy pomocy programu Painter (firmy Fractal Design, teraz zarządzanej przez Corel)”.

„Chciałem, żeby wyglądała jak otwarta szkatułka na biżuterię, dla błysku i poczucia zachwytu. Kolory są dowolne, ale od wielu lat błonę komórkową maluję w kolorach zieleni i niebieskiego. DNA przedstawiam w barwach czerwonych lub fioletowych” – tłumaczy.

Wprowadzające w błąd posty nieprawidłowo opisują obrazek jako przedstawiający „ludzką komórkę’.

Kightley jednak w swoim artykule napisał, że ilustracja przedstawia „ogólną komórkę zwierzęcą (również ludzką) bez specjalizacji, która została zaprojektowana jako ilustracja do nauczania biologii”.

On sam – jak twierdzi – analizował wcześniej strukturę komórki, ale obraz zawiera również pewną artystyczną interpretację.

„Ludzie to zwierzęta, więc ogólna komórka zwierzęca będzie miała cechy ludzkie. Ostatecznie jest to grafika cyfrowa, więc można interpretować ją na różne sposoby” – napisał w e-mailu do AFP.

„Wszystkie ilustracje naukowe są w mniejszym lub większym stopniu interpretacjami artystycznymi. Niektóre dążą do większej dokładności niż inne, na przykład poprzez przestrzeganie względnej skali elementów obrazu lub animacji (np. wielkości kolców wirusa czy cząsteczek przeciwciał). W przypadku tego obrazu starałem się, aby był on możliwie bardzo dokładny i jak najbardziej zgodny ze skalą, a jednocześnie przejrzysty i ogólny” – wyjaśnia.

Jakie komórki ma człowiek?

Kightley opisuje swoją ilustrację jako „ogólną komórkę zwierzęcą (również ludzką)”, ponieważ ludzie i zwierzęta mają ten sam typ struktury komórkowej, choć niektóre elementy ich komórek się różnią.

Dr Emilia Skirmuntt, wirusolożka w Oxford Vaccine Group na Uniwersytecie Oxfordzkim wyjaśnia, że ludzie są kręgowcami i ssakami, a co za tym idzie „ich komórki, tak jak komórki wszystkich zwierząt są komórkami eukariotycznymi, bez ściany komórkowej”.

„Główna różnica pomiędzy komórkami różnych zwierząt, w tym pomiędzy komórkami ludzi i innych gatunków ssaków, to rozmiar i kompozycja informacji genetycznej zawartej w jądrze komórkowym, co jest widoczne dopiero na poziomie molekularnym, a nie budowy komórkowej” – napisała w emailu do AFP 17 maja 2022 r.

Dr hab. Renata Godlewskaz Zakładu Genetyki Bakterii Instytutu Mikrobiologii Uniwersytetu Warszawskiego przekazała w emailu do AFP 17 maja, że „ludzkie komórki nie różnią się zasadniczo od komórek zwierzęcych. Zdarzają się oczywiście różnice, które dotyczą niektórych wyspecjalizowanych komórek, ale zasadniczo typowe komórki eukariotyczne są zbudowane w ten sam sposób”.

Światowe konsorcjum naukowców pracuje obecnie nad „Atlasem Komórek Ludzkich” (ang. „Human Cell Atlas”) , którego celem jest stworzenie mapy typów i właściwości wszystkich ludzkich komórek.

„Human Cell Atlas (HCA) to międzynarodowa grupa badaczy wykorzystująca nowe technologie do tworzenia komórkowych map referencyjnych, zawierających informacje o położeniu, funkcji i charakterystyce każdego typu komórek w ludzkim organizmie” – czytamy na stronie projektu. Badania zostały opublikowane w czasopiśmie naukowym „Science”.

Pierwotnie opublikowane tutaj.