Polscy internauci piszą, że Litwa zaczęła rozbierać tory kolejowe prowadzące do Kaliningradu. Taka informacja rzeczywiście pojawiła się na rosyjskim portalu, ale w formie satyry. Mimo to wpisała się w rosyjską narrację, jakoby Kaliningrad został lub zostanie odcięty od Rosji.
Pierwsze wpisy w mediach społecznościowych pojawiły się 3 lipca: internauci donosili, że Litwa rozbiera tory kolejowe prowadzące do rosyjskiej eksklawy – Kaliningradu. “Gdzieś dzisiaj czytałem, że Litwa zaczęła rozbierać tory kolejowe prowadzące do Kaliningradu”; “[Unia Europejska] chce wymusić korytarz kaliningradzki, a Litwa właśnie rozbiera tory kolejowe”; “Litwa postanowiła przeprowadzić remont torów prowadzących do Kaliningradu, bowiem chyba dlatego rozbierają tory” – brzmiały posty na polskich profilach (pisownia oryginalna). Wiarygodności tej informacji dodawał fakt, że od 18 czerwca na Litwie obowiązuje zakaz tranzytu do Kaliningradu niektórych towarów objętych unijnymi sankcjami.
Najpopularniejsze wpisy na temat domniemanego rozbierania torów publikowano jednak w innych językach. Anglojęzyczny post z 3 lipca o treści: “Wow. Litwa rozpoczyna rozbiórkę torów kolejowych do okupowanego przez Rosję Kaliningradu” polubiło ponad 13,5 tys. osób, a 2 tys. podało dalej. Informację szeroko rozpowszechniano także po rosyjsku i ukraińsku.
W większości wpisów nie podawano źródła. Pojawiło się jednak m.in. w polskim wpisie na Facebooku – okazał się nim być rosyjskojęzyczny artykuł zatytułowany: “Na Litwie rozpoczęto rozbiórkę torów kolejowych prowadzących do Kaliningradu” opublikowany na portalu Panorama.pub.
W tym przypadku źródło jest akurat dowodem na to, że informacja jest… nieprawdziwa.
“Wszystkie artykuły są parodiami”
We wspomnianym tekście, opublikowanym 2 lipca, napisano: “Na Litwie rozpoczęto prace związane z rozbiórką torów kolejowych na liniach Miedniki Królewskie-Troki-Preny-Mariampol-Kibarty, Szyłokarczma-Pojegi i Taurogi-Pojegi. Decyzję podjęło Ministerstwo Transportu i Komunikacji Republiki Litewskiej ze względu na brak potrzeby korzystania z tych magistrali”.
W artykule zacytowano rzekomego ministra transportu Mindaugasa Madzeika, który miał tłumaczyć tę decyzję: “Utrzymanie torów kolejowych, a wszystkie te linie są zelektryfikowane, powoduje koszty. Same trasy absolutnie nie są Litwie potrzebne, ale służyły wyłącznie interesom Kaliningradu. Wcześniej państwo uzyskiwało korzyści ekonomiczne z ich eksploatacji, ale w związku z zakończeniem tranzytu zniknęła potrzeba eksploatacji tych linii kolejowych”.
Krótki artykuł kończy się zaskakującą informacją, że jako “siła robocza do demontażu torów” wykorzystani zostaną Ukraińcy. “Musimy uczynić ten proces jak najtańszym, a uchodźcy z Ukrainy potrzebują pracy. Są też bardzo zmotywowani do tego zadania” – miał mówić minister.
Jednak pod owym rzekomym komentarzem widnieje liczba udostępnień tekstu (3,2 tys.) i komunikat: “Wszystkie artykuły na tym portalu są groteskowymi parodiami rzeczywistości i nie są prawdziwymi wiadomościami”.
Postać litewskiego ministra transportu została zmyślona. Tę funkcję pełni obecnie Marius Skuodis. Również w logo portalu pod słowem “Panorama” jest napis: “wydanie satyryczne”. Na głównej stronie można np. przeczytać, że Moskiewska Grupa Helsińska została przyjęta do Sił Informacyjnych NATO, a brytyjski premier Boris Johnson może zmienić płeć, żeby utrzymać swój urząd.
Zakaz tranzytu w sidłach dezinformacji
Część zmyślonych artykułów portalu panorama.pub opiera się na prawdziwych wiadomościach, takich jak rezygnacja Borisa Johnsona. Nie inaczej jest w przypadku tekstu o demontowaniu litewskich torów do Kaliningradu.
Historia nawiązuje do decyzji z 18 czerwca o zakazie przewozu przez Litwę do Kaliningradu niektórych rosyjskich towarów objętych unijnymi sankcjami. Chodzi m.in. o węgiel, wyroby metalowe i materiały budowlane. Ten ruch spotkał się z ostrą reakcją Moskwy. Rosyjskie media zaczęły rozpowszechniać nieprawdziwe informacje o “całkowitej blokadzie Kaliningradu”, a gubernator obwodu kaliningradzkiego Anton Alichanow nazwał tę sytuację “uduszeniem regionu” i ocenił, że stanowi to najpoważniejsze naruszenie prawa do swobodnego tranzytu, ponieważ ograniczenie wpłynie na 40-50 proc. przewozu towarów. Rosyjskie MSZ ostrzegło Litwę, że jeśli tranzyt towarów nie zostanie szybko przywrócony, Moskwa podejmie środki w celu obrony swoich interesów narodowych.
Litewski minister spraw zagranicznych Gabrielius Landsbergis stwierdził jednak, że Rosja rozpowszechnia nieprawdziwe informacje, ponieważ wstrzymanie części tranzytu drogą kolejową “to nie jest działanie Litwy, tylko sankcje europejskie, które zaczęły obowiązywać od 17 czerwca”.
Jak podkreśla ukraiński portal Stopfake.com w tekście obalającym tezę o demontowanych torach, “tranzyt lądowy [drogowy i kolejowy] między Kaliningradem a innymi regionami nie został zatrzymany ani zablokowany. Przewóz pasażerów i ładunków, które nie są objęte sankcjami UE, jest kontynuowany, a Litwa nie nałożyła żadnych jednostronnych ani dodatkowych ograniczeń na tranzyt do rosyjskiej eksklawy”.
Informacja z rosyjskiego portalu – mimo że satyryczna – wpisuje się w rosyjską kampanię dezinformacyjną opartą na narracji, że Kaliningrad został lub zostanie odcięty od Białorusi i Rosji. “Każda wiadomość, która świadczy o nieprzychylności wobec Rosji, jest podchwytywana i eskalowana. Takie informacje są wykorzystywane przede wszystkim do zwiększania napięcia i przedstawiania państw zachodnich jako wrogo nastawionych do narodu rosyjskiego” – powiedział wiceminister spraw zagranicznych Litwy Mantas Adomenas w rozmowie z publicznym radiem LRT.
