Uwaga, to nagranie pokazuje antynatowską manifestację w Mołdawii, ale z 2016 roku

Nagranie z ciężkim sprzętem wojskowym było masowo udostępniane przez internautów na świecie, również i w Polsce, z sugestią, że pokazuje niedawny przejazd kolumny natowskiej przez Mołdawię, w czasie kiedy sąsiadująca z tym krajem Ukraina toczy walkę z Rosją. Wideo wbrew temu co sugerują użytkownicy zostało zarejestrowane w 2016 roku, na sześć lat przed agresją Rosji na Ukrainę. Ukazuje ono antynatowski protest w Mołdawii, zorganizowany przy okazji  wspólnych ćwiczeń armii amerykańskiej i mołdawskiej.

W nagraniu udostępnionym na Facebooku 18 września 2022 roku widzimy jadący drogą konwój wozów opancerzonych. Niektóre pojazdy mają flagi amerykańskie, inne mołdawskie. W materiale wypowiadają się demonstrujący, słyszymy anty-natowskie okrzyki. Widać eskortujące konwój samochody policyjne, a także nadbiegających policjantów.

„Nie potrzebujemy tutaj NATO. Mołdawianie blokują grupę sprzętu NATO.” – czytamy w opisie do nagrania.

Użytkownicy opisali nagranie używając czasu teraźniejszego, dając do zrozumienia, że blokada miała miejsce niedawno, podczas wojny w Ukrainie: „Rumuńsko-amerykańska kolumna pancerna zatrzymana przez ludzi. Mołdawianie nie chcą wojny w swoim kraju.”  – czytamy w innym poście.

„Jak zwykle jankesi jada wprowadzać swoją demokrację” – napisał jeden z komentujących użytkowników.

To samo nagranie było udostępniane od 17 września po francusku (1, 2). Publikacje miały 1.000 udostępnień, obejrzało je ponad 320.000 użytkowników Facebooka.  W opisie pisano: że chodzi o „konwój dostarczający broń i pojazdy opancerzone na Ukrainę, nadzorowany [przez] amerykańskich i francuskich żołnierzy (…) zablokowany przez ludność mołdawską”. AFP zweryfikowało te publikacje.

Mylne twierdzenia w języku bułgarskim i rumuńskim z tym samym nagraniem zostały zweryfikowane przez serwisy fact-checkingowe AFP w Bułgarii i Rumunii.

Nagranie z 2016 roku

Jednak nagranie wbrew temu co sugerują użytkownicy, nie jest aktualne i nie ma związku z toczącą się od lutego 2022 roku wojną w Ukrainie. W rzeczywistości pokazuje antynatowski protest w Mołdawii, który odbył się w 2016 roku, sześć lat przed agresją Rosji na Ukrainę.

Nagranie wyszukaliśmy przy pomocy narzędzia InVID wspólstworzonego przez AFP, które oferuje możliwość odwróconego wyszukiwania obrazem. Odnaleźliśmy je na YouTube w publikacji z maja 2016 roku, na kanale wenezuelskiej telewizji w języku angielskim pod tytułem „Mołdawia: Protestujący przeciw NATO blokują amerykańskie czołgi”.  W dłuższym opisie czytamy, że „Aktywiści anty-NATO zablokowali konwój pancerny Stanów Zjednoczonych, który zmierzał na ćwiczenia wojskowe z armią mołdawską w pobliżu miasta Negresti.”

Kilka identycznych elementów widocznych w obu nagraniach stanowi potwierdzenie, że pokazują one tę samą sytuację . Są to między innymi stacji benzynowa (na czerwono), latarnia ( na niebiesko) i reklamy (na różowo).

W analizowanym przez nas nagraniu przez moment pojawia się znak drogowy z nazwą miejscowości, z której wyjeżdża konwój: jest to miejscowość “Sculeni”. (Skulany polska pisownia).

Bez trudu odnaleźliśmy stację benzynową mołdawskiej sieci Bemol (której nazwa jest przez sekundę widoczna w nagraniu na sprawdzanym przez nas filmie (na czerwono poniżej) w tej przygranicznej miejscowości w północno-zachodniej Mołdawii, gdzie sfilmowano konwój.

Potwierdziliśmy, że jest to to samo miejsce porównując zrzut ekranu z filmu do zdjęć dostępnych na  Google Maps, zamieszczonych przez osobę, która odwiedziła stację.  Widzimy identyczną tablicę z cenami za paliwo (na niebiesko), ten sam budynek ( na czerwono) oraz identyczną latarnię (na zielono).

 Ćwiczenia mołdawsko-amerykańskie

Analizując inne szczegóły mogliśmy upewnić się, że oba nagrania pochodzą z tego samego okresu. Cena benzyny, która jest zmienna w zależności od dnia, jest identyczna w obu nagraniach, jak również pojawiająca się na słupie ogłoszeniowym reklama.

Nagranie wbrew temu co sugerują użytkownicy nie zostało sfilmowane w ostatnim czasie w Mołdawii, lecz pojawiło się w sieci już w 2016 roku. Szereg elementów stanowi dowód, że w rzeczywistości film pokazuje antynatowski protest w tym kraju w maju 2016 roku, na granicy mołdawsko-rumuńskiej.

Nasze wnioski potwierdziło mołdawskie ministerstwo obrony, które przekazało AFP , że „te ujęcia zostały wykonane podczas wspólnych ćwiczeń sił mołdawskich i amerykańskich pod nazwą ‘Dragoon Pioneer’, w 2016 roku”.

„Między 16 a 17 września bieżącego roku w sieci krążyło kilka filmów pokazujących przejazd po drogach krajowych w Republice Mołdawii kolumn wojskowych należących do armii USA” – podało ministerstwo, dodając, że „filmom tym towarzyszyły prowokacyjne treści  mające na celu wywołanie paniki i dezinformację wśród mieszkańców”.

Ministerstwo opublikowało na swojej  oficjalnej stronie na Facebooku dementi w tej sprawie przestrzegające przed manipulacją.

W internecie można znaleźć wiele publikacji na temat ćwiczeń, które odbyły się w maju 2016 roku, między innymi na stronie wojsk amerykańskich (1, 2) lub ministerstwa obrony Mołdawii (1, 2). Ministerstwo informowało  wówczas, że wspólna operacja wojsk amerykańskich i mołdawskich miała na celu „wspólne szkolenie pododdziałów inżynieryjnych i zwiększenie zdolności interoperacyjnej obu armii” . Odbywały się one od 3 do 20 maja, z udziałem ponad 350 żołnierzy.

Według ministerstwa,  wideo zostało wyrwane z kontekstu przez użytkowników mediów społecznościowych po tym, jak w dniach 12-23 września na terytorium Mołdawii odbyła się ćwiczenia pod nazwą „Tarcza ognia 2022” – prowadzone przez armię tego kraju.

To samo ministerstwo przekazało AFP, że nie wie o żadnym przejeździe konwoju Nato przez Mołdawię w ostatnim okresie.

Anty-natowski protest 

Co wiemy o proteście i o protestujących, których kilku wypowiada się w nagraniu?

Do postów z filmem dołączone jest zdanie: „Nie potrzebujemy tutaj NATO”. Istotnie, jedna z kobiet w nagraniu w  0:34 minucie mówi:  „Suntem Moldova. Taci din gură, dumneatale. Noi suntem Moldova. Nu suntem NATO. Nu vrem război la noi în țară. Vrem pace. Nu vrem în NATO. Nu vrem război.”  (My jesteśmy Mołdawią. Zamknij się, ty. To my jesteśmy Mołdawią. Nie jesteśmy NATO. Nie chcemy wojny w naszym kraju. Chcemy pokoju. Nie chcemy NATO. Nie chcemy wojny.”.

Według rumuńskiego portalu informacyjnego HotNews.ro, niewielka grupa demonstrantów należących do „Socjalistycznej Partii Mołdawii, prorosyjskiej partii opozycyjnej, kierowanej przez Igora Dodona” zmobilizowała swoich zwolenników do zablokowania wojsk amerykańskich we wsi Skulany.

O proteście informowały również polskie media. „W tym miejscu (we wsi Skulany – przyp.red.) zebrała się grupa deputowanych prorosyjskiej opozycyjnej Partii Socjalistów. Skandowali “Stop NATO”, “Go home” i “Mołdawia to neutralny kraj”. Zażądali od Amerykanów okazania dokumentów, uprawniających pobyt wojsk NATO w kraju neutralnym.” czytamy na stronie TVN24.

Igor Dodon zamieścił wówczas na swoim profilu na Facebooku zdjęcia z tego wydarzenia, w którym sam uczestniczył. AFP zwróciła się do partii Dodona z prośbą o komentarz jednak do chwili publikacji artykułu nie uzyskaliśmy żadnej odpowiedzi.

Prezydent Mołdawii od listopada 2016 do 2020 roku, Igor Dodon, był otwarcie człowiekiem Kremla. W kraju gdzie większość stanowią rumuńsko języczni obywatele, żyjący obok rosyjskojęzycznej mniejszości, kierunek polityki waha się między prorosyjskim, a prozachodnim, czemu towarzyszą głębokie kryzysy polityczne. W 2020 roku,  wybory prezydenckie wygrała proeuropejska Maia Sand z programem zbliżenia z Zachodem.

W maju 2022 roku Igor Dodon trafił do aresztu domowego pod zarzutami, m.in. korupcji i zdrady stanu. Śledczy oskarżyli go o „zdradę ojczyzny”, „pasywną korupcję”,  „bezprawne wzbogacenie się”,  „finansowanie partii politycznej ze środków organizacji przestępczej”. Śledczy podejrzewają, że Dodon w 2019 roku przyjął od oligarchy Wlady Płachotniuka pieniądze. Biznesmen, który objęty jest amerykańskimi sankcjami, przebywa zagranicą.

Wsparcie Mołdawii dla Ukrainy

Mołdawia współpracuje z NATO od 1994 roku kiedy to przystąpiła do programu Partnerstwa dla Pokoju, a dwa lata wcześniej dołączyła do Rady Północnoatlantyckiej. Sojusz wspiera wysiłki Mołdawii w procesie modernizacji struktur i instytucji obronnych, jak czytamy na stronie sojuszu.

Jednak Mołdawia jest krajem neutralnym militarnie, co jest wpisane do jej konstytucji i zostało potwierdzone przez interpretację Trybunału konstytucyjnego. W przeciwieństwie do Gruzji i Ukrainy, nie wystąpiła ona o członkostwo w NATO.

Po napaści Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku, Mołdawia jednoznacznie wyraziła wsparcie dla Kijowa. Przyjęła też wielu uchodźców z Ukrainy, wystąpiła o członkostwo w EU, a także uzyskała obietnicę Brukselii przyznania znacznej pomocy wojskowej.

Mołdawia, która obejmuje de iure separatystyczne prorosyjskie Naddniestrze na granicy z Ukrainą, obawia się że może paść kolejną ofiarą rosyjskiej agresji, tym bardziej, że władze separatystycznego regionu twierdziły, że były ostrzeliwane ze strony Ukrainy w kwietniu tego roku.

Władze rosyjskie bardzo krytycznie wypowiadają się o Mołdawii.

Na początku września, Waszyngton ogłosił dodatkowe wsparcie w kwocie 2,8 mld dolarów dla Ukrainy i innych krajów regionu. Z tej kwoty 2,2 mld dolarów przeznaczone jest dla Ukrainy i 18 innych krajów, które czują się zagrożone przez Rosję, z przeznaczeniem na zakup amerykańskiej broni, w tym, ze względu na sytuację w Naddniestrzu, dla Mołdawii, .