“Problemem życia w erze generatywnej sztucznej inteligencji nie jest to, że wiele tekstów, nagrań, zdjęć i filmów jest fałszywych, ale to, że przestajemy ufać prawdziwym tekstom, nagraniom, zdjęciom i filmom”.
– Farhad Manjoo
Paradoks tolerancji: “Nieograniczona tolerancja musi prowadzić do zaniku tolerancji. Jeśli rozszerzymy nieograniczoną tolerancję nawet na tych, którzy są nietolerancyjni, jeśli nie będziemy gotowi bronić tolerancyjnego społeczeństwa przed atakiem nietolerancyjnych, wówczas tolerancyjni zostaną zniszczeni, a tolerancja wraz z nimi”.
– Karl R. Popper
Nieuleganie złudzeniom wymaga dystansu, otwartości, uczciwości i odwagi. Zgodnie z wizją społeczeństwa otwartego Poppera, są to cechy, które są integralną częścią zasad międzynarodowego multidyscyplinarnego konsorcjum Central European Digital Media Observatory (CEDMO), które zostało założone 1 października 2021 r. jako niezależne, bezstronne i multidyscyplinarne centrum.
CEDMO zajmuje się procesami i skutkami transformacji cyfrowej, w tym pojawieniem się generatywnej sztucznej inteligencji, w Europie Środkowej. Zrzesza doświadczonych weryfikatorów faktów (fact-checkerów), badaczy nauk społecznych i technologii, dziennikarzy śledczych weryfikujących informacje przy użyciu publicznie dostępnych źródeł (OSINT) oraz ekspertów ds. mediów i umiejętności korzystania z mediów. Ich wspólnym celem jest analiza i zrozumienie wpływu transformacji cyfrowej na społeczeństwo, we współpracy z organizacjami medialnymi, przedstawicielami społeczności oraz przedstawicielami sektora prywatnego i publicznego.
Nasze działania obejmują identyfikację, badanie i ustalanie priorytetów głównych źródeł i przyczyn niekorzystnych zjawisk informacyjnych i dezinformacji w Europie Środkowej (zwłaszcza w Czechach, na Słowacji i w Polsce) w celu zaproponowania krótko- i długoterminowych środków i zaleceń, które umożliwią społeczeństwu obywatelskiemu, instytucjom publicznym i sektorowi prywatnemu reagowanie na spadające zaufanie do kluczowych instytucji, a jednocześnie pomogą społeczeństwu dać opór rosnącemu wpływowi fałszywych i wprowadzających w błąd informacji.
Staramy się zrozumieć, a następnie przekazać szerszej publiczności spostrzeżenia dotyczące życia w społeczeństwie post-prawdy, które w ostatnich latach przeszło kilka kryzysów – od tego dot. zdrowia (pandemia COVID-19), przez energetykę, wojny prowadzonej przez Rosję na Ukrainie, po media, przez które rozumiemy trwający upadek modeli ekonomicznych rzetelnych mediów informacyjnych.
Wszystkie te sytuacje są kamieniami milowymi w ogólnym kryzysie klasycznej demokracji przedstawicielskiej w erze kultury cyfrowej. Nie należy lekceważyć faktu, że postrzegana erozja instytucji demokratycznych jest w dużej mierze spowodowana transformacją technologiczną i odbywa się na tle poszukiwania nowych sposobów życia społecznego. Wzrost nietolerancyjnego środkowoeuropejskiego neonacjonalistycznego populizmu – w dużej mierze reagującego na procesy integracji euroatlantyckiej i domagającego się rewizji orientacji politycznej i wartości – jest tym bardziej zauważalny, że rośnie znaczenie internetowych sieci społecznościowych. Zmieniły one zachowania użytkowników za pomocą algorytmicznych systemów rekomendacji; doprowadziły do przeniesienia wiadomości z tradycyjnych kanałów informacyjnych; umożliwiły dramatyczny wzrost szybkości rozpowszechniania informacji (w tym dezinformacji), ich objętości i spolaryzowanego zamknięcia użytkowników w bańkach i komorach konsensusu filtrowanych pod kątem opinii, w których opinie te są dalej konsolidowane; zrewolucjonizowały prowadzenie kampanii politycznych, od wdrożenia zautomatyzowanych botów politycznych po nowe sposoby prowadzenia kampanii online; i wreszcie, co nie mniej ważne, przyczyniły się do spadku spójności społecznej.
Współpracujemy i koordynujemy działania z Europejskim Obserwatorium Mediów Cyfrowych (EDMO) i jego regionalnymi ośrodkami w całej UE, aby wspólnie zminimalizować wpływ niekorzystnych zjawisk informacyjnych, takich jak rozczarowanie procesami demokratycznymi lub upadek społeczeństwa obywatelskiego, oraz wzmocnić odporność na poziomie społeczności, państw i ekosystemów informacyjnych. Biorąc pod uwagę transgraniczny charakter tych zjawisk oraz trudności w przewidywaniu ich treści i technik rozpowszechniania, kluczowe jest, abyśmy reagowali w sposób skoordynowany, wyrafinowany i zdecydowany. W naszej działalności kierujemy się zasadami sieci EDMO.
“Miejskie legendy jako prekursor plotek rozpowszechnianych w masowo rozsyłanych e-mailach, zwanych łańcuszkami. Generatywne narzędzia sztucznej inteligencji, prowadzone przez ChatGPT, jako cyfrowy odcisk jednej z najsłynniejszych praskich legend o Golemie. Zwój ożywiający Golema jako prefiguracja światopoglądu i zniekształceń osadzonych w danych treningowych AI. Tak, sztucznej inteligencji, która z łatwością tworzy zwodnicze filmy znane jako deepfake. Stare miesza się z nowym, analogowe z cyfrowym, życie w kłamstwie z życiem w prawdzie. Obserwowanie transformacji ekosystemu mediów cyfrowych jest fascynujące. Uczy nas, że to, co wydaje się nowe (i często jest modne), tylko się takie wydaje”.
– Václav Moravec