Po tym, jak na początku sierpnia 2023 r. hawajska wyspa Maui została dotknięta przez katastrofalne w skutkach pożary, w mediach społecznościowych pojawiła się seria bezpodstawnych spekulacji na temat przyczyn katastrofy. Jedno z fałszywych twierdzeń w języku polskim mówiło, że filmy przedstawiające nienaruszone przez płomienie drzewa są dowodem na to, że pożary zostały wywołane przez „lasery energetyczne” skierowane tylko na niektóre obszary. Ujęcia te pochodzą jednak z 2018 roku i pokazują wydarzenia, które miały miejsce w innych rejonach Stanów Zjednoczonych. Eksperci wyjaśnilli agencji AFP, że w rzeczywistości nie wszystkie drzewa płoną podczas pożaru, i że najbardziej narażone na zniszczenia są obszary trawiaste i gęste zarośla.
8 sierpnia 2023 roku na Maui wybuchły pożary, wyniku których zginęło 115 osób, a setki pozostaje zaginionych. Trwa śledztwo, które ma wyjaśnić przyczyny pożaru.
Tuż po tej tragedii, media społecznościowe zostały zalane teoriami spiskowymi opartymi m.in. na wyrwanych z kontekstu obrazach czy bezpodstawnych twierdzeniach sugerujących użycie „broni energetycznej”.
Przykładem może być opublikowane 17 sierpnia 2023 roku na Telegramie wideo, w którym widać spalone domy w otoczeniu drzew, które wydają się nietknięte przez ogień. „Niespalona roślinność na tle «rezydencji spalonych z chirurgiczną precyzją» podczas bezprecedensowych pożarów na hawajskiej wyspie Maui”. Wideo ma 2040 wyświetleń.
Posty były również udostępniane na Facebooku wraz z osobnym nagraniem przedstawiającym eksplozję w pobliżu stacji benzynowej.
Pożar 2018 roku, który zniszczył miasto w Kalifornii
Już kilka wskazówek na pierwszym filmie sugeruje, że nie pokazuje on wydarzeń na wyspie Maui. Na przykład, drzewa widoczne na filmie różnią się od charakterystycznej roślinności występującej na hawajskiej wyspie.
W filmie tym można spostrzec dwa napisy: nazwę strony internetowej „viewer.hangar.com” oraz logo „hangar”.
Wspomniana strona jest obecnie niedostępna, jednak jak wynika z różnych zarchiwizowanych wersji tej strony (1, 2, 3) oraz wypowiedzi na forach (1, 2), była ona platformą do publikowania zdjęć z dronów. Niestety ze względu na obecny stan strony, agencja AFP nie była w stanie zlokalizować oryginalnego wideo.
W celu przeprowadzenia analizy wideo skorzystaliśmy z opracowanego m.in. przez AFP narzędzia InVID i funkcji „Keyframes”. Dzięki niej, wideo podzieliliśmy na miniatury, a następnie skorzystaliśmy z metody odwrotnego wyszukiwania obrazów.
Narzędzie przekierowało nas do artykułów opublikowanych w listopadzie 2018 roku, które opisują pożary w Kalifornii (1, 2, 3), zarchiwizowane tutaj (1, 2, 3). Mimo że samo wideo nie zostało udostępnione w tych artykułach, to roślinność i widoczny na zdjęciach krajobraz są bardzo podobne do tych zawartych w materiałach pochodzących z mediów społecznościowych.
Pożary o nazwie „Camp Fire”, które nawiedziły Kalifornię w 2018 roku, spustoszyły miasto Paradise, powodując śmierć 86 osób.
Na stronie internetowej hrabstwa Butte, gdzie mieści się miasto Paradise, umieszczono kilka interaktywnych map (1, 2), przedstawiających szkody spowodowane pożarem. Dzięki nim agencja AFP mogła dokładnie zlokalizować widoczne na filmie miejsce.
Po porównaniu obrazów z krążącym w sieci wideo, udało nam się zidentyfikować kilka podobieństw. Na przykład, na skrzyżowaniu dróg Clark Road i Eliott Road można dostrzec duży budynek przypominający centrum handlowe (zaznaczony na czerwono), a za nim przebiega środkowy pas (oznaczony na żółto).
Inne wizualne i geograficzne elementy potwierdzają, że znajdujemy się w tym samym miejscu, które widać na filmie. Można na przykład zauważyć siedem spalonych domów (oznaczone kolorem czerwonym), znajdujących się naprzeciwko trzech niewielkich domów (oznaczonych kolorem niebieskim) w pobliżu ronda (oznaczonego kolorem zielonym). Na drugim końcu tego osiedla stoi nienaruszony dom (oznaczony kolorem różowym) oraz widoczne są dwa spalone drzewa (oznaczone kolorem żółtym).
Zdjęcia z The Daily Beast pokazują ten sam budynek przed i po tym, jak płomienie spaliły miasto Paradise w listopadzie 2018 roku.
https://cdn.knightlab.com/libs/juxtapose/latest/embed/index.html?uid=6b3b67a0-40f8-11ee-b5bd-6595d9b17862
Mnóstwo drzew spalonych w Maui
Wbrew twierdzeniom zawartym w mediach społecznościowych pożary z sierpnia 2023 roku nie ominęły zieleni na Maui.
Pożary spustoszyły domy, gospodarstwa i lokalną roślinność. Można to zweryfikować za pomocą poniższego porównania przedstawiającego zdjęcia satelitarne Maxar Technologies miasta Lahaina na Maui przed pożarem 25 czerwca 2023 roku oraz po nim, 9 sierpnia 2023 roku.
Jak donoszą amerykańskie media, lasy zostały doszczętnie spalone, a rzadkie gatunki roślin są zagrożone wyginięciem.
Pożary różnie wpływają na drzewa
National Forestry Office (ONF) we Francji wyjaśniło agencji AFP 21 sierpnia 2023 roku, że „nie wszystkie drzewa płoną podczas pożarów”, co podważa teorię sugerującą, że nienaruszona roślinność podczas pożaru dowodzi użycia „ukierunkowanej broni energetycznej”.
Jak wyjaśnia ONF, podczas pożarów „głównie palą się trawy i krzewy. Ogień dociera do wierzchołków drzew tylko wtedy, gdy istnieje ciągła warstwa roślinna od ziemi aż do szczytu drzewa. Ponadto, ogień może się przenosić między drzewami tylko wtedy, gdy są one blisko siebie. Dlatego pojedyncze drzewa często pozostają nietknięte”.
Camille Stevens-Rumann, zastępczyni dyrektora ds. badań i monitoringu ekologicznego w Colorado Forest Restoration Institute, powiedziała agencji AFP 15 sierpnia, że wpływ pożarów na drzewa bywa zróżnicowany.
„Wiele drzew tropikalnych, które spotkamy na Hawajach, jest zazwyczaj bogatych w wodę, co sprawia, że są mniej podatne na spalanie, nawet w okresie suszy” – mówi.
Niektóre drzewa, jak np. rodzimy dla Maui gatunek mamane, posiadają właściwości ognioodporne, jak informuje Hawaii Volcanoes National Park.
Ernesto Alvarado, profesor nadzwyczajny w School of Environmental and Forest Sciences na University of Washington, wyjaśnił AFP 15 sierpnia, że „można wyjaśnić, dlaczego domy płoną, a drzewa niekoniecznie”. Jak informuje, wpływ na to mają takie czynniki jak: poziom wilgoci, intensywność pożaru i skład drzewa.
Jim Fyles, emerytowany profesor Uniwersytetu McGill w Montrealu, specjalizujący się w ekologii lasów, podkreślił w rozmowie z AFP 17 sierpnia, że „drzewa nie muszą płonąć, aby obumrzeć. Jeśli ogień jest bardzo gorący, ale porusza się szybko lub bardzo wolno, drzewo może obumrzeć z powodu ciepła, niekoniecznie z powodu spalania”.
Fyles dodał również, że „budynki zawierają wiele łatwopalnych materiałów. Na przykład drewno jest często suche. Łatwopalne są także elementy wykończenia fasad, co sprawia, że domy są bardziej podatne na ogień niż drzewa”.
Drugie wideo pokazuje eksplozje w Luizjanie
Podczas odwrotnego wyszukiwania obrazów zaczerpniętych z drugiego filmu, udało nam się wykazać, że lokalna amerykańska stacja informacyjna WWL-TV opublikowała takie samo nagranie na YouTubie oraz platformie X w dniu 27 grudnia 2018 r. (zarchiwizowane linki: 1, 2, 3).
W nagraniu, stacja wyjaśniła, że materiał przedstawia „kilka dużych eksplozji elektrycznych oraz iskrzące linie energetyczne w okolicach Williams Boulevard” w Kenner, Luizjanie. Stacja przypisała nagranie Giovanniemu Bommarito, który udostępnił je na swoim koncie na Facebooku.
Wydarzeniu towarzyszyły silne wiatry, które spowodowały przerwę w dostawie prądu dla ponad 10 tys. osób, jak donosiła wtedy stacja telewizyjna WWL-TV.
Agencji AFP udało się ustalić miejsce zdarzenia. Było to w okolicach drogi w Kenner, w pobliżu stacji benzynowych Shell i Exxon (zarchiwizowane linki tutaj i tutaj).
Przyczyna pożaru na Maui wciąż badana
Władze nadal prowadzą śledztwo w celu ustalenia przyczyn klęski na Maui. Jednak National Weather Service z siedzibą w Honolulu poinformowała AFP, że z tygodniowym wyprzedzeniem ostrzegała lokalne władze o niebezpiecznych warunkach pogodowych na Hawajach. Wydała oficjalne ostrzeżenia w dniach poprzedzających wybuch pożaru, kiedy huragan przyniósł silne wiatry na cały obszar.
„Mieszanka suchej roślinności, intensywnych wiatrów i niskiej wilgotności przyczyniła się do szybkiego rozprzestrzenienia się katastrofalnych w skutkach pożarów” – wyjaśniła Buchanan w emailu 11 sierpnia.
The Washington Post i inne amerykańskie media poinformowały, że pierwsze pożary mogły zostać wywołane przez zerwane linie energetyczne.
