We wtorek, 5 listopada 2024 roku, odbyły się sześćdziesiąte wybory prezydenckie w USA, w których zwyciężył republikanin Donald Trump, pokonując kandydatkę demokratów Kamalę Harris. Bezpośrednio po ogłoszeniu wyników zapytaliśmy respondentów naszego badania longitudinalnego CEDMO Trends w Czechach i na Słowacji, który z kandydatów na prezydenta USA był dla nich bardziej sympatyczny, jak są zadowoleni z wyników wyborów i jakie są ich oczekiwania wobec nowo wybranego prezydenta w zakresie rozwiązywania globalnych problemów.
Wybrane pytania opublikowaliśmy w tzw. CEDMO Special Brief dotyczącym wyborów prezydenckich i uzupełniliśmy je o krótki przegląd rozpowszechnionych fałszywych narracji krążących w środkowoeuropejskiej przestrzeni informacyjnej (oprócz Czech i Słowacji także w Polsce). Brief jest dostępny w wersjach językowych wszystkich krajów, które analizujemy (polski, czeski, słowacki) oraz w tłumaczeniu na język angielski.
Trump cieszy się większym poparciem na Słowacji niż w Czechach
Wśród czeskich i słowackich obywateli kandydatka demokratów Kamala Harris miała przeważające poparcie w wyborach. Około dwóch na pięciu respondentów w Czechach (43%) i jedna trzecia respondentów na Słowacji (33%) uznało ją za bardziej sympatyczną. Zwycięskiego kandydata republikanów Donalda Trumpa poparłoby nieco ponad jedna piąta czeskich respondentów (22%) i prawie jedna trzecia słowackich respondentów (29%). Wyniki pokazują, że Donald Trump cieszy się większym poparciem na Słowacji niż w Czechach (różnica 7 punktów procentowych). Różnica w sympatii do Kamali Harris jest również znacząca (10 punktów procentowych).
Ponad połowa wyborców SPD i SMER preferuje zwycięskiego kandydata
Biorąc pod uwagę krajowe preferencje polityczne, 70% tych, którzy głosowali na koalicję Piratów i STAN w czeskich wyborach parlamentarnych w 2021 roku i 61% wyborców koalicji SPOLU, wolałoby Kamalę Harris jako prezydenta USA. Na Słowacji poparłoby ją ponad trzy czwarte wyborców Progresywnej Słowacji i prawie dwie trzecie wyborców SaS. Z kolei Donalda Trumpa preferowałoby 55% czeskich wyborców SPD, trzech na pięciu słowackich wyborców Republiki i ponad połowa wyborców SMER. W przypadku wyborców ANO czescy zwolennicy obu kandydatów na prezydenta USA są podzieleni mniej więcej na jedną trzecią między fanów Harris i Trumpa. Na Słowacji jedna trzecia wyborców HLAS wyraziła poparcie dla Kamali Harris, a jedna czwarta dla Donalda Trumpa.
Najmniej zadowoleni z wyników wyborów są młodzi respondenci w wieku 16-24 lat
Większa popularność Donalda Trumpa na Słowacji niż w Czechach jest również widoczna w pytaniu o zadowolenie z jego wyboru. Podczas gdy w Czechach z jego wyboru zadowolonych jest 31% respondentów (najczęściej absolwenci szkół średnich bez matury), na Słowacji jest to 38% (najczęściej osoby z podstawowym wykształceniem). Z kolei młodzi respondenci w wieku 16-24 lat są niezadowoleni z jego wyboru w obu krajach.
Największy pozytywny wpływ oczekiwany na gospodarkę USA i relacje z Rosją, najmniejszy na rozwiązania dotyczące zmian klimatycznych
Zarówno Czesi, jak i Słowacy oczekują, że nowo wybrany prezydent będzie miał najbardziej pozytywny wpływ na rozwój gospodarki USA (oczekuje tego 54% Czechów i 51% Słowaków) oraz na relacje z Rosją (oczekuje tego 43% Czechów i 44% Słowaków). Z kolei respondenci w żadnym z krajów nie oczekują pozytywnego wpływu na rozwiązania dotyczące zmian klimatycznych (53% zarówno Czechów, jak i Słowaków tego nie oczekuje).
Fałszywe twierdzenia krążące w środkowoeuropejskiej przestrzeni informacyjnej w trzecim i czwartym kwartale 2024 roku w związku z wyborami prezydenckimi w USA
Fact-checkerzy zrzeszeni pod egidą hubu CEDMO (tj. Demagog.cz, Demagog.sk, Demagog.pl i AFP) skupili się na kilku głównych narracjach dezinformacyjnych związanych z wyborami prezydenckimi w USA. Jedną z nich było sfabrykowane świadectwo o nieudanym zamachu na Donalda Trumpa, rzekomo pochodzące od snajpera Secret Service. Snajper podobno otrzymał rozkaz, aby nie interweniować przeciwko mężczyźnie, który strzelał do kandydata na prezydenta na wiecu. Historia jednak pochodziła z anonimowego forum internetowego i nikt, kto miałby nazywać się jak domniemany snajper, nie pracuje dla Secret Service.
Inne dezinformacje dotyczyły bezpośrednio kandydatów. Na przykład wideo, na którym Kamala Harris w uproszczony sposób opisuje wojnę na Ukrainie, zostało wyrwane z kontekstu i sugerowało, że nie wie nic o konflikcie. W Polsce krążyło fałszywe oskarżenie, że nowo wybrany wiceprezydent Stanów Zjednoczonych J. D. Vance w swojej książce Hillbilly Elegy atakował Polaków. Cytat jednak pochodził z filmowej adaptacji książki i nie pochodził z oryginalnego dzieła. Podobnie Donald Trump został fałszywie oskarżony o nazwanie wyborców republikańskich głupimi w 1998 roku, co nigdy nie miało miejsca. Fact-checkerzy odkryli również szereg postów z treściami wygenerowanymi przez sztuczną inteligencję, takimi jak deepfake wideo parodiujące Kamalę Harris lub fałszywy obrazek przedstawiający aresztowanie Donalda Trumpa.
Po wyborach pojawiły się mylące interpretacje wyników wyborów, takie jak mapy USA pokazujące wyniki wyborów na poziomie hrabstw, które były błędnie interpretowane jako przegląd rzeczywistej liczby wyborców. Krążyły również fałszywe posty z mapą wyborczą sugerującą, że demokraci wygrali w niektórych stanach tylko dzięki łagodnym wymaganiom dotyczącym identyfikacji wyborców.
