Wraz z przygotowaniami Ukrainy do kontrofensywy przeciwko Rosji, w mediach społecznościowych na początku maja 2023 roku pojawiło się nagranie z twierdzeniem, że Polska przerzuca sprzęt wojskowy na granicę z Ukrainą. To jednak nieprawda. AFP dotarła do nagrań źródłowych i mogła wykazać, że nagranie to jest kompilacją dwóch starych materiałów: jeden pochodzi z Polski z 2017 roku i pokazuje załadunek polskich czołgów i pojazdów wojskowych na pociąg jadący do Rumunii na ćwiczenia NATO Nobel Jump 17, drugi film jest z Litwy z 2020 roku i pokazuje polskie jednostki załadowane na platformy kolejowe, w drodze na inne ćwiczenia sojusznicze.
„Polska przygotowuje się: Setki pojazdów wojskowych zmierzają w stronę granicy z Ukrainą” – czytamy w poście na Facebooku z 3 maja 2023 roku. Do posta dołączony jest link z nagraniem na Youtube i zrzut ekranu pokazujący żołnierzy i dziesiątki czołgów na platformach kolejowych. W tytule nagrania czytamy po angielsku: „Polska przygotowuje się: setki pojazdów wojskowych zmierzają do granicy z Ukrainą!”.
„Polska wysłała na granicę z Ukrainą setki pojazdów BMP-1 i ciężarówek wojskowych” – czytamy na pasku w nagraniu.
To samo nagranie z tym samym twierdzeniem było udostępniane na Twitterze (tutaj, tutaj) a także w innych językach, m.in. po hiszpańsku i po angielsku.
Więcej o kontach, które udostępniły nagranie
Kanał YouTube, który zamieścił nagranie dołączył linki do postów na Facebooku zatytułowane „U.S. Military Central” (po polsku Centrala wojskowa USA). Logo kanału zdobi amerykański orzeł, jednak wzór ten nie pasuje do logo, które znajduje się na oficjalnych kontach armii USA w mediach społecznościowych, które używają żółtej gwiazdy na czarnym tle (tutaj, tutaj, tutaj). Informacja o koncie napisana jest niezbyt poprawnym językiem angielskim, tekst zwiera literówki: „US Military Central is an independent channel and not associated to every military organizations arround the world. This channel is for education and military information.”.
Kanał poświęca wiele miejsca na temat wojny w Ukrainie, a jego filmy systematycznie zyskują dziesiątki tysięcy wyświetleń. Do 12 maja nagranie z wprowadzających w błąd publikacji o rzekomym wysyłaniu na granicę z Ukrainą pojazdów miało 90 tys. wyświetleń.
Z kolei konto na Facebooku o nazwie „military «world»”, które udostępniło wideo 4 maja 2023 roku, jak sprawdziliśmy, zostało utworzone niedawno – pierwszy post na nim pojawił się 25 kwietnia 2023 roku. W informacji o koncie można przeczytać, że poświęcone jest „Nauce i technice · Bazom wojskowym · Siłom zbrojnym”. Większość postów pokazuje rosyjski sprzęt wojskowy.
AFP ustaliła, że zdjęcie profilowe na tym koncie przedstawia rosyjską żołnierkę, która na swoim policzku namalowała czerwoną gwiazdę, dawny symbol Armii Czerwonej. Zdjęcie to pojawiło się w artykule na temat konkursu piękności pt. „Makijaż pod kamuflażem”zorganizowanym w rosyjskiej armii w marcu 2020 roku, co zostało opisane w artykule we francuskojęzycznej edycji rosyjskiego Sputnika.
Początek nagrania pochodzi z ćwiczeń NATO w 2017 roku
Ośmiominutowy materiał zawierający również ujęcia z drona pokazuje dziesiątki czołgów załadowanych na platformy kolejowe. Niespójności wizualne materiału widoczne są gołym okiem już w 3’40 filmu: zielone liście na drzewach i trawa, widoczne w tle, zmieniają się w złote barwy jesieni. To wskazuje na to, że mamy do czynienia z dwoma różnymi filmami sklejonymi razem.
Zapisaliśmy zrzuty ekranu z nagrania i zdjęcie z posta na Facebooku i wyszukaliśmy je w internecie przy pomocy różnych metod odwrotnego wyszukiwania obrazem. Jedno zdjęcie, które pojawiło się wśród setek „podobnych wyników” w wyszukiwarce w Yandex (link zarchiwizowany) przykuło naszą uwagę, gdyż przypominało leśną bocznicę widoczną w pierwszym fragmencie analizowanego przez nas nagrania. Mogliśmy zaobserwować podobne drzewa, podobne lampy na czołgach i podobne podłużne elementy karoserii na przodzie czołgu (co zaznaczyliśmy na zestawieniu poniżej).
Dalsze wyszukiwanie zdjęcia przy użyciu wyszukiwarki Bing (link zarchiwizowany) doprowadziło nas do chińskiej strony z 2018 roku oraz do publikacji zamieszczonej na Twitterze na profilu „Baltic Security” z 3 czerwca 2017 roku z czterema zdjęciami z tego samego miejsca. Jak widać na poniższym zestawieniu, jedno z czterech zdjęć z tweeta z 2017 roku ( w czerwonym kółeczku) jest identyczne ze zdjęciem znalezionym na Yandexie.
Tego samego dnia, czyli 3 czerwca 2017 roku, profil Baltic Security opublikował również wideo, na którym widać załadunek polskich czołgów i pojazdów wojskowych na pociąg należący do polskiego operatora kolejowych przewozów towarowych PKP Cargo. W nagraniu słychać mówiących po polsku żołnierzy. Porównaliśmy nagrania i stwierdziliśmy, że kadry z filmu na YouTube, który jest udostępniany w fałszywych publikacjach, są identyczne co kadry z nagrania opublikowanego na profilu Baltic Security. W 3’24 filmu z YouTube oraz w 0’38 filmu zamieszczonego na profilu Baltic Security na Twitterze widzimy ten sam numer 0306 na boku czołgu, tego samego żołnierza z dwiema flagami i napisy z logo przewoźnika, jak widać na poniższym zestawieniu. Możemy zatem stwierdzić, że wideo krążące w mediach społecznościowych z fałszywymi twierdzeniami jest stare.
Profil Baltic Security powstał w 2014 roku i, jak czytamy w opisie, zajmuje się „operacjami na wschodniej flance NATO, kwestiami obronnymi Polski i państw bałtyckich”.
We wpisie czytamy: „The video shows troops from #10BKPanc loading #BWP1 #IFV onto a train in #Świętoszów, #POL, for the movement to #Cincu, #ROU for Ex #NOJP17 #VJTF.”
Wyjaśniliśmy, że NOJP17 odnosi się do corocznych manewrów szpicy NATO „Noble Jump’17. Hashtag 10Panc pochodzi od 10 Brygady Kawalerii Pancernej im. gen.broni Stanisława Maczka w Świętoszowie, miejscowości położonej w południowo-wschodniej Polsce, a Cincu znajduje się w centralnej części Rumunii. Z kolei VJTF to skrót od Very High Readiness Joint Task Force, zaś BWP1 pochodzi od Bojowego Wozu Piechoty-1 a IFV od infantry fighting vehicles, co po angielsku również oznacza bojowe wozy piechoty.
Wyszukując więcej informacji na ten temat, według słów kluczy „Cincu NOJP17” oraz „10BKPanc NOJP17”, znaleźliśmy wiele artykułów w różnych mediach (tutaj, tutaj, tutaj) i publikacji w mediach społecznościowych (tutaj) a także wiele zdjęć oraz nagrań z samego ćwiczenia. Wszystkie odnoszą się do ćwiczenia Noble Jump w 2017 roku, które miało na celu przetestowanie gotowości tzw. szpicy, czyli Połączonych Sił Zadaniowych Bardzo Wysokiej Gotowości (Very High Readiness Joint Task Force, VJTF) (link zarchiwizowany). „Ponad 4.000 żołnierzy z ośmiu państw przyjechało do Circu w Rumunii, aby przeprowadzić manewry Noble Jump 17, mające na celu przetestowanie i udoskonalenie działania tzw. szpicy NATO, czyli VJTF” – czytamy w artykule na stronie defensenews.com (link zarchiwizowany).
Polskie media pisały (m.in. tutaj, tutaj) że blisko 200 „dragonów z 10. Brygady Kawalerii Pancernej ze Świętoszowa weźmie udział w ćwiczeniach Noble Jump 2017 w Rumunii” w Cincu.
Możliwą i najbardziej prawdopodobną trasę przejazdu pociągu ze Świętoszowa do Cincu wyznaczyliśmy przy pomocy Google Maps i Openrailwaymap. Pociąg z wojskowym sprzętem musiałby jechać przez Czechy, Słowację i Węgry. Nie byłoby logiczne, aby trasa przebiegała przy granicy z Ukrainą.
Rzecznik prasowy 10BKPanc szer. Kamil Oślizło potwierdził AFP w mailu z 5 maja, że udostępniane nagranie sugerujące, że pokazuje przerzut polskiego sprzętu wojskowego dokonany w ostatnim czasie jest w rzeczywistości „nagraniem pochodzącym z wcześniejszych lat”.
Profil Baltic Security 7 czerwca opublikował również tweet z nagraniem i opisem: „Po 4 dniach podróży z Polski do Rumunii, sprzęt polskich żołnierzy z 10BKPanc dotarł do miejsca docelowego #NOJP17” na coroczne ćwiczenia sojuszu.
Drugie nagranie jest z Litwy, nie z Polski
Druga część filmu (po 3’40”) jest również starym nagraniem. Co więcej, nie zostało zrealizowane w Polsce, chociaż można odnieść takie wrażenie widząc polskich żołnierzy idących wzdłuż polskiego pociągu z polskim sprzętem wojskowym.
Żeby dowiedzieć się skąd pochodzi ten materiał filmowy, analizowaliśmy szczegóły widoczne w nagraniu. Zauważyliśmy, że napis na znaku kolejowym pojawiający się w filmie w 5’04” („pirmojo vagono stovejimo vieta”, co znaczy po polsku „miejsce postoju pierwszego wagonu”), jest w języku litewskim. Następnie wyszukaliśmy nagrań w Google, według słów kluczowych po angielsku (Polish troop train arrived to Lithuania), co doprowadziło nas do publikacji z 2020 roku zamieszczonej na amerykańskiej stronie Defense Visual Information Distribution Service z tym samym materiałem filmowym zatytułowanym: „NATO’s Very High Readiness Joint Task Force deploys for Exercise Brilliant Jump 20”.
Porównując oba nagrania zauważyliśmy, że niektóre części materiału filmowego z 2020 roku zostały wycięte i nie znalazły się w analizowanym przez nas wideo z fałszywym twierdzeniem, na przykład w 0’54”, kiedy to pojawia się ujęcie z nazwą litewskiej stacji kolejowej Mockova.
Na oryginalnym filmie widzimy, jak polski pociąg wjeżdża na stację kolejową Mockava, na Litwie, blisko polskiej granicy. W opisie filmu możemy przeczytać „podczas ćwiczenia, czeskie i polskie pojazdy dowiezione na Litwę koleją, zatrzymują się na granicy na zmianę rozstawu kół” z wąskotorowych występujących w większości Europy na szerokotorowe występujące w krajach byłego Związku Radzieckiego. „Żołnierze przybyli, aby wziąć udział w ćwiczeniu Brilliant Jump 20, którego faza rozmieszczenia lądowego trwała od 28 października do 6 listopada 2020 roku” – czytamy.
Znaleźliśmy więcej zdjęć z wjazdu polskiego pociągu na stację kolejową Mockava, w 2020 roku i więcej artykułów o tych ćwiczeniach NATO (tutaj).
Polska wspiera Ukrainę wysyłając sprzęt wojskowy
Od czasu inwazji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku, podobnie jak inne państwa, Polska przekazywała Ukrainie sprzęt wojskowy, według polskiego Ministerstwa obrony narodowej, o wartości ponad 2,2 mld euro, pisze gazeta Rzeczpospolita.
Między innymi, jak rząd poinformował, dostarczono czołgi Leopardy i zmodernizowane czołgi T-72, artylerię Krab, zestawy przeciwlotnicze Piorun i ostatnio samoloty MiG-29.
Więcej na temat broni dla Ukrainy można przeczytać w analizie Ośrodka Studiów Wschodnich OSW.
Wniosek: film udostępniony w mediach społecznościowych na początku maja 2023 roku z twierdzeniem, że pokazuje jak Polska przerzuca swoje pojazdy wojskowe na granicę z Ukrainą, w rzeczywistości niczego takiego nie pokazuje. AFP ustaliła, że ośmiominutowy film jest kompilacją dwóch różnych materiałów filmowych: pierwszy, został zrobiony w 2017 roku w Świętoszowie w Polsce, drugi został nagrany w Mockavie, na Litwie w 2020 roku, oba na długo przed inwazją Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku. Żaden z nich nie jest związany z wojną na Ukrainie.
