Wbrew niedawnym twierdzeniom krążącym w mediach społecznościowych, billboard przed słynną katedrą w Mediolanie nie przedstawia prezydenta Ukrainy, Wołodymira Zełeńskiego „wciągającego” nosem banknoty. Przedstawiciele władz miejskich potwierdzili AFP, że w mieście nigdy nie było takiej instalacji. Pracownicy restauracji, punktów i przedstawiciele katedry również przekazali, że nigdy nie widzieli w mieście tego typu reklamy. Co więcej, niektóre wizualne elementy w nagraniu sugerują, że klip mógł zostać cyfrowo zmanipulowany.
Niskiej jakości nagranie przedstawiające prezydenta Ukrainy Wołodymira Zełeńskiego na billboardzie, przyjmującego datki poprzez nos, było udostępniane od początku kwietnia 2023 roku m.in. w języku rumuńskim, hiszpańskim, francuskim, holenderskim, niemieckim i bułgarskim.
Film był również udostępniany w języku angielskim na Twitterze, TikToku, Odysee, VKontakte i 9GAG.
„W centrum Mediolanu stanął billboard z Zełeńskim wąchającym donaty” – czytamy w publikacji udostępnionej na Telegramie 6 kwietnia 2023 roku. Nagranie udostępniano także na Twitterze i Facebooku.
Inne portale zajmujące się weryfikacją faktów również przyjrzały się nagraniu m.in. włoska strona Open.online.
Zrzut ekranu z Facebooka wykonany 25 kwietnia 2023 roku
Śledztwo dotyczące nagrania
Film pokazuje kilka scen z różnych perspektyw, które wydają się być wykonane na mediolańskim placu Piazza del Duomo, gdzie znajduje się katedra Narodzin św. Marii w Mediolanie. W nagraniu widać billboard z wizerunkiem Zełeńskiego. Pod koniec widać serię sekwencji w lepszej jakości, które pokazują bliższe ujęcie billboardu. W sekwencjach tych widać, jak banknoty wpadają do otworu w nozdrzach prezydenta Ukrainy.
Na plakacie można przeczytać „Donations for Ukraine” (Datki dla Ukrainy). Wizerunek Zełeńskiego użyty w billboardzie wydaje się pochodzić z artykułu, który został opublikowany w amerykańskim politycznym serwisie informacyjnym o nazwie The Hill. Zdjęcie zostało zrobione podczas wizyty Zełeńskiego w Waszyngtonie w grudniu 2022 roku.
W mediach społecznościowych krążą różne wersje tego nagrania, choć wszystkie wyraźnie wykorzystują ten sam materiał pochodzący z jednego źródła. W nagraniu widać znak wodny, który poprowadził nas do rosyjskojęzycznego kanału Telegram o nazwie „Omarov Today”. Wydaje się, że kanał ten udostępnił nagranie jako pierwszy 4 kwietnia 2023 roku. Poniżej publikujemy zrzut ekranu tej publikacji. W treści, która została napisana w języku rosyjskim, możemy przeczytać frazę „mały ptak powiedział mi”, a potem możemy przeczytać: „Mediolan, 3 kwietnia”.
Zrzut ekranu z rosyjskiej publikacji na Telegramie wykonany 17 kwietnia 2023 roku
Poprzez wyszukanie lokalizacji placu Piazza del Duomo na Google Maps, można odnaleźć przedstawiony w nagraniu billboard.
Porównanie wideo udostępnionego na Facebooku (z lewej) z obrazem z Google Maps pokazującym Piazza del Duomo i billboard (z prawej)
Dziennikarz agencji AFP, który odwiedził tę lokalizację 13 kwietnia, potwierdził, że na billboardzie, o którym mowa nie ma wizerunku Zełeńskiego. Billboard ten zamiast tego wyświetlał reklamę wydarzenia Milano Art Week, co widać na zdjęciu poniżej.
Billboard na placu Piazza del Duomo, przed katedrą w Mediolanie 13 kwietnia 2023 roku – Gabriel Bouys / AFP
„To nagranie nie jest autentyczne”
Agencja AFP dotarła do różnych źródeł w celu zadania pytań na temat tej instalacji.
„Żadne oczerniające czy prześmiewcze wiadomości polityczne, czy plakaty nigdy nie zostały umieszczone na katedrze czy na placu Piazza Duomo w Mediolanie” – napisała w emailu agencji AFP 13 kwietnia Elena Santini Nunziati, rzeczniczka organizacji, która zarządza terenem katedry. Podkreśliła też, że w zakresie odpowiedzialności instalacja należy do władz miejskich Comune di Milano.
Przedstawiciele działu komunikacji władz miejskich Comune di Milano, które są właścicielem instalacji reklamowej (widać to choćby na dole zdjęcia powyżej) przekazali agencji AFP 19 kwietnia, że nagranie „nie jest autentyczne, ponieważ żaden taki plakat nigdy nie był autoryzowany w przestrzeni należącej do administracji miejskiej”.
Agencja AFP zapytała o nagranie również pracowników (którzy poprosili nas o niepublikowanie ich z imienia i nazwiska) jednej z restauracji znajdujących się na skraju placu Piazza del Duomo. Przekazał nam, że instalacje jest im dobrze znana i, że nigdy nie widzieli na niej billboardu z Zełeńskim.
Znaki szczególne w nagraniu
W oryginalnym materiale filmowym zamieszczonym na Telegramie odnaleźliśmy kilka wskazówek, które sugerują, że nagranie zostało zmanipulowane.
Przyglądając się obramowaniu rzekomego plakatu z Zełeńskim widać, że między plakatem a ramą nie ma odstępu, ani cienia rzucanego przez ramę, jak to zwykle bywa.
Porównanie fałszywego nagrania zamieszczonego na Telegramie i zdjęcia wykonanego przez AFP pokazującego lukę, 19 kwietnia 2023 roku
Co więcej, w oryginalnym nagraniu zamieszczonym na Telegramie zauważono także kilka nieścisłości. Zarówno w 16., jak i w 20. sekundzie widać tego samego mężczyznę, który przechodzi po prawej stronie kadru, mimo że ujęcia te rzekomo zostały wykonane w różnym czasie.
Według strony factcheckingowej Open.online, pracownicy ochrony katedry również nigdy nie widzieli instalacji z wizerunkiem Zełeńskiego. Plac jest monitorowany przez kamery bezpieczeństwa, co czyni praktycznie niemożliwym próby ustawienia takiej instalacji bez wykrycia tego faktu.
Plac Piazza del Duomo jest jednym z najbardziej ruchliwych i przyciągających turystów miejsc w mieście, więc można się spodziewać, że taka instalacja przyciągnęłaby uwagę zarówno tradycyjnych mediów, jak i użytkowników mediów społecznościowych. Agencji AFP nie udało się znaleźć żadnego śladu jej istnienia poza fałszywym nagraniem.
Od kampanii prezydenckiej w 2019 roku prezydent Ukrainy Wołodymir Zełeński często brany jest za cel pogłosek, które sugerują, że rzekomo zażywa kokainę. Ich powrót odnotowano na początku inwazji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku, co jest zgodne z prokremlowską narracją przedstawiającą Zełenskiego i jego rząd jako „bandę narkomanów”. Agencja AFP kilka takich treści obaliła np. tutaj i tutaj.
Ostatnio agencja AFP podważyła również autentyczność zdjęcia, które rzekomo miało przedstawiać pomnik na cześć Zełeńskiego. Figura miała kształt nosa ze smugą białego proszku. Niektórzy użytkownicy twierdzili, że pomnik symbolizuje zażywanie substancji psychoaktywnych przez Zełeńskiego. Jednak okazało się, że fotografia nie ma nic wspólnego ani z ukraińskim prezydentem, ani z wojną na Ukrainie. Pomnik okazał się być instalacją artystyczną potępiającą handel narkotykami w Mediolanie.
