Coca-Cola, jedna z najbardziej znanych i rozpoznawalnych marek na świecie, regularnie budzi kontrowersje związane z jej wpływem na zdrowie, zwłaszcza w kontekście walki z otyłością. Pod koniec stycznia 2024 roku użytkownicy mediów społecznościowych szeroko rozpowszechniali fałszywe informacje, jakoby Chiny wprowadziły zakaz spożycia tego napoju ze względu na jego szkodliwość dla zdrowia, ograniczając jego sprzedaż wyłącznie jako środka czyszczącego. Agencja AFP ustaliła jednak, że napój wciąż był w sprzedaży w lutym 2024 roku w Chinach. Fałszywe twierdzenie pochodzi z satyrycznego artykułu opublikowanego w 2018 roku na rosyjskim portalu.
„Chiny z zakazem Coca-Coli do spożycia przez ludzi i sklasyfikowały ją jako produkt czyszczący” – czytamy w publikacjach, które prócz treści zawierały także logotyp popularnego napoju i były udostępniane na Facebooku po 22 stycznia 2024 roku (1, 2, 3). W postach można było także przeczytać, że zakaz został podjęty zgodnie z „decyzją Chińskiego Centralnego Komitetu ds. Jakości Żywności”, który w oparciu o „badania naukowe dotyczące składu napoju i jego wpływu na zdrowie człowieka” zdecydował o zamianie kwalifikacji produktu „na środek czyszczący do rur hydraulicznych.”
Publikacje cytują badanie, które zostało rzekomo przeprowadzone „u ponad 500 więźniów z chińskich więzień”. Mieli oni pić napój „trzy razy dziennie przez sześć miesięcy”, co miało skutkować „śmiercią 75 i zakażeniem 150 osób”.
Post został opublikowany przez osobę opisującą siebie jako „naturoterapeutę”. Publikacja miała 44 tys. udostępnień, 9,8 tys. reakcji oraz ponad 2,4 tys. komentarzy. Użytkownik ten już wcześniej udostępniał nieprawdziwe treści m.in. o mammografii, które AFP już weryfikowała.
Podobne posty krążyły również w innych językach m.in. po angielsku, hiszpańsku, francusku a także, w języku tajskim.
Twierdzenie to jest jednak nieprawdziwe, konsumenci mogą regularnie kupować Coca-Colę w chińskich sklepach oraz ją pić, jak wynika ze śledztwa AFP.
Coca-Cola nie po raz pierwszy jest tematem fałszywych treści. W przeszłości AFP zweryfikowała publikacje, które błędnie sugerowały, że picie tego napoju może prowadzić do poronień, , że napój rzekomo jest bojkotowoany w Malezji, lub że spożywanie tropikalnych owoców durian w połączeniu z Coca-Colą jest szkodliwe.
Aby znaleźć źródło tego twierdzenia, przeprowadziliśmy wyszukiwanie według poszczególnych słów kluczowych. Wyniki wyszukiwań prowadziły nas do licznych publikacji z różnymi poradami dotyczącymi praktycznego zastosowania tego napoju, np. do celów czyszczących (patrz tutaj i tutaj), ale nie natrafiliśmy na żadne artykuły opublikowane w wiarygodnych mediach, które potwierdzałyby, że napój ten został zakazany dla mieszkańców Chin lub przeklasyfikowany na środek czyszczący.
Publikacja zaczerpnięta z rosyjskiego portalu satyrycznego
Treść niektórych komentarzy pod postami sugeruje, że wielu użytkowników uwierzyło w rzekome zakazanie przez chińskie władze dystrybucji Coca-Coli jako produktu spożywczego. Pisali: „dobra decyzja”, „brawo, „w końcu”. Niektórzy komentujący zwracali uwagę, że napój jest dla nich „sprawdzonym odrdzewiaczem i dodatkiem do czyszczenia trudnych rzeczy”. Inni dopatrywali się politycznego podłoża „zakazu”, interpretując go jako „grę” ze strony Chin wobec koncernu z USA.
Jeszcze inni wyrażali swoje wątpliwości i prosili o źródło wiadomości lub pisali wręcz, że publikacja to nic innego jak „fake news”. Jeden z nich napisał, że jej autor zaczerpnął żart „z rosyjskiej strony satyrycznej”.
W celu wyszukania źródła tej rzekomej informacji, przetłumaczyliśmy niektóre fragmenty publikacji na Facebooku na język rosyjski. Do tego wykorzystaliśmy fragment o 500 więźniach: „500 więźniów piło Coca-Colę trzy razy dziennie przez sześć miesięcy” (ros. 500 заключенных пили кока-колу три раза в день в течение шести месяцев). Dzięki temu udało nam się odnaleźć w wyszukiwarce Yandex (zarchiwizowany link) artykuł opublikowany na stronie rozrywkowej Pikabu.ru w październiku 2018 roku. Wspomniano w nim, że „w Chinach Coca-Cola będzie sprzedawana jako środek do czyszczenia kanalizacji”, po decyzji Centralnego Komitetu ds. Jakości Żywności podjętej na podstawie badania przeprowadzonego wśród 500 więźniów.
Dalsze wyszukiwanie przy użyciu pierwszego zdania tego artykułu (ros. „Кока-кола” – по качеству пищевых продуктов, будет переведён в категорию сантехнических жидкостей) w Yandex (zarchiwizowany link) doprowadziło nas do kolejnej rosyjskiej publikacji na stronie Stolica-s.su z 11 września 2018 roku oraz do treści na portalu X z 25 sierpnia 2018 roku. Treść na portalu X została udostępniona przez konto Panorama, które wyraźnie oznaczono jako serwis satyryczny, wraz z linkiem do artykułu z 25 kwietnia 2018 r. zatytułowanego „Coca-Cola będzie sprzedawana jako środek do czyszczenia kanalizacji w Chinach”.
W artykule napisano również, że decyzja o zakazie została podjęta przez Chiński Centralny Komitet ds. Jakości Żywności na podstawie badania na 500 chińskich więźniach, którzy pili Coca-Colę trzy razy dziennie przez sześć miesięcy. W rezultacie, 75 osób zmarło, a kolejne 150 stało się osobami dotkniętymi niepełnosprawnością”.
W lewej górnej części portalu Panorama wyraźnie widać oznaczenie „wydanie satyryczne”, podczas gdy na końcu artykułu dodano adnotację, że „wszystkie teksty na portalu są groteskowymi parodiami rzeczywistości i nie są prawdziwymi wiadomościami”, co potwierdza to, iż strona Panorama jest portalem satyrycznym.
Po tym artykule, wielu rosyjskich użytkowników udostępniało fałszywe twierdzenie, wierząc, że Chiny taki zakaz wprowadziły (patrz: tutaj, tutaj, tutaj). W październiku 2023 roku, publikacje te zweryfikował portal fact-checkingowy Myth Detector (zarchiwizowany link).
W Chinach Coca-Cola nadal w sprzedaży jako produkt spożywczy
W przeszłości Coca-Cola faktycznie nie była sprzedawana w Chinach, ponieważ uznawana za symbol „zgniłego kapitalizmu” była zakazana w wielu krajach komunistycznych. W 1978 roku Coca-Cola została ponownie wprowadzona na chiński rynek.
Wbrew temu, co napisano o zakazie w poście, chińskie władze nie zakazały spożywania tego napoju. Chińscy konsumenci nadal mogą znaleźć Coca-Colę w sprzedaży na półkach z napojami w swoich supermarketach. Co zostało sprawdzone i potwierdzone przez dziennikarkę AFP, która sprawdziła to w supermarkecie znajdującym się w północnych Chinach, w prowincji Shandong, 14 lutego 2024 roku. Można to zobaczyć poniżej na zrobionym przez nią zdjęciu:
Nowe opakowanie z motywem smoka jest częścią noworocznej kampanii marketingowej Coca-Coli w Chinach z okazji Roku Smoka, którą zapoczątkowano na konferencji prasowej w Szanghaju w grudniu 2023 roku. Tego rodzaju kampania jest inicjowana przez Coca-Colę w Chinach każdego roku.
Proces sądowy w Turcji dotyczący składników Coca-Coli
Mimo że Coca-Cola nie jest zakazana w Chinach, to napój ten jest przedmiotem licznych kontrowersji związanych ze zdrowiem. Wiele krajów wprowadziło ograniczenia, zwłaszcza w szkołach podstawowych, w dostępności słodkich napojów gazowanych, takich jak Coca-Cola czy Pepsi, głównie ze względu na ich wysoką zawartość cukru.
Niedawne badanie przeprowadzone w ponad stu krajach wykazało, że „częstostotliwość codziennego spożywania napojów słodzonych wiąże się z występowaniem nadwagi i otyłości u dzieci”. Również Światowa Organizacja Zdrowia WHO w swoich zaleceniach zwraca uwagę, że „rosnące spożycie napojów słodzonych cukrem wiąże się z nadwagą i otyłością u dzieci”.
Oprócz głównego przesłania na temat rzekomego zakazu Coca-Coli w Chinach, w poście wspomina się także o wszczęciu procesu przeciwko amerykańskiej firmie Coca-Cola w Turcji oraz o zakazie napoju w szkołach w niektórych krajach.
Prawdą jest, że w 2021 roku sąd w Turcji nakazał wszczęcie postępowania w sprawie składników zawartych w Coca-Coli, mającego na celu ustalenie, czy napój ten zawiera składniki szkodliwe dla zdrowia. Wszystkie artykuły dotyczące tej sprawy, które znaleźliśmy, pochodzą z 2021 roku, co wskazuje na to, że sprawa nadal jest w toku.
Coca-Cola nie jest już zakazana w Indiach
W poście czytamy także: „W Indiach Sąd Najwyższy zakazał dystrybucji napojów Coca-Cola ze względu na ryzyko dla zdrowia …”.
Prawdą jest, że w 2006 roku zarówno Coca-Cola, jak i Pepsi, zostały zakazane w trzech indyjskich stanach: Gudżarat, Madhya Pradesh i Radżastan, a później także w Kerali i Karnatace, zgodnie z doniesieniami medialnymi. Jednak informacja ta nie jest już aktualna, ponieważ zakazy zostały odwołane. Produkcja Coca-Coli w Indiach jak czytamy jest kontynuowana.
Ukraina, Łotwa i Wielka Brytania zakazują napojów gazowanych w szkołach
Sprawdziliśmy również, czy sprzedaż lub konsumpcja Coca-Coli i Pepsi została ograniczona w szkołach podstawowych na Łotwie, w Anglii i w Ukraine, zgodnie z twierdzeniami zawartymi w postach.
Na Ukrainie spożywanie napojów gazowanych jest zabronione w szkołach. Napoje te muszą spełniać „podstawowe wymagania” dotyczące organizacji żywienia dzieci w placówkach edukacyjnych, rekreacyjnych i zdrowotnych, które obowiązują w tym kraju.
Jeśli chodzi o Łotwę, podobne przepisy obowiązują od 2006 roku. Ten kraj był jednym z pierwszych, który wprowadził zakaz napojów o wysokiej zawartości cukru w szkołach.
Podobne zasady obowiązują w szkołach podstawowych w Wielkiej Brytanii również od kilkunastu lat.
