Zainscenizowane nagranie mające przedstawiać mężczyznę oddającego mocz na wieprzowinę w supermarkecie w Holandii było szeroko udostępniane w sieci w wielu językach, w tym po polsku, z twierdzeniem, że czyn ten popełnił muzułmański imigrant. Nagranie wywołało negatywne reakcje u wielu odbiorców. Film nie przedstawia jednak prawdziwej sytuacji: jego autor przekazał AFP, że był to żart mający na celu pokazanie, jak łatwo jest tworzyć dezinformację.
Stworzone przez internautę z Holandii nagranie opublikowała holenderska strona rozrywkowa 17 grudnia 2023 a za nią, między innymi, holenderski polityk Geert Wilders, lider anty-imigranckiej Partii Wolnościowej, która w listopadzie 2023 roku wygrała wybory w tym kraju.
Jeszcze tego samego dnia wideo zaczęło krążyć wśród polskich internautów na Facebooku i platformie X.
W nagraniu widać mężczyznę, odwróconego plecami do kamery, który stoi w dziale mięsnym w supermarkecie i wygląda jakby oddawał mocz na leżące w chłodni opakowania. Słychać dźwięk lanej cieczy. Mężczyzna mówi po holendersku: „Stary, jesteś zbyt radykalny. Tylko dlatego, że nie chcesz jeść wieprzowiny? Wow!”. Następnie dodaje po angielsku: „Nie jemy wieprzowiny”.
Nagranie było udostępniane po angielsku, francusku, niemiecku oraz grecku.
„’Kulturalnie ubogacony’ muzułmanin oddał mocz na stoisko z wieprzowiną w markecie w Holandii, zaś jego kumpel filmując i gadając coś w swoim bulgoczącym języku dodał po angielsku ‘my nie jemy wieprzowiny’” – czytamy w poście na Facebooku z 18 grudnia. Pod niektórymi publikacjami, tak jak pod tym postem na Facebooku, pojawiły się gniewne i negatywne wypowiedzi na temat społeczności muzułmańskiej.
Jednakże film udostęponiany w postach przedstawia zainscenizowaną scenę. Twórca filmu wyjaśnił redakcji fact-checkingowej AFP w Holandii, że widoczny w nagraniu mężczyzna nie oddał moczu na produkty z mięsem.
Twórca nagrania tłumaczy: to inscenizacja
Chociaż w nagraniu słychać dźwięk lanej cieczy, nie widać strumienia moczu, ani śladu uryny na paczkach z mięsem, ani na podłodze, które byłyby widoczne gdyby mężczyzna faktycznie oddawał mocz w tym miejscu.
Widoczne w nagraniu logo na różnych produktach wskazuje, że zostało ono nakręcone w supermarkecie sieci Albert Heijn.
Wyszukiwanie online doprowadziło nas do najstarszej wersji filmu jaką udało się znaleźć AFP z 15 grudnia zamieszczonej przez użytkownika przedstawiającego się jako Danny Derix. Filmik został zamieszczony na kontach na Instagramie i TikToku o nazwie „Buurtwachtt”, co po holendersku oznacza Straż sąsiedzka. W tych wersjach nie ma hashtagu ani słowa sugerującego, że filmowany mężczyzna był imigrantem.
View this post on Instagram
Przeglądając ten profil na Instagramie, znaleźliśmy inne filmy podobne do tego z supermarketu. Na przykład, widzimy podobnie ubranego mężczyznę naśladującego tę samą sytuację najprawdopodobniej na siłowni sportowej 13 i 11 grudnia .
O nagranie zapytaliśmy użytkownika za pośrednictwem komunikatora na Instagramie. 20 grudnia twórca potwierdził AFP, że jest autorem filmu. „Osoba widoczna na filmie to mój przyjaciel. Film został nagrany 13 grudnia 2023 roku. Został nagrany w Holandii w sklepie spożywczym (Albert Heijn XL) w mieście Zaandam” – powiedział.
„Wideo jest całkowicie fałszywe. Przyjaciel nigdy nie nasikał na mięso ani nic podobnego. Użyłem efektu dźwiękowego odgłosu oddawania moczu i dodałem ten dźwięk do oryginalnego nagrania. Zamiarem było pokazanie światu, jak łatwo jest tworzyć i rozpowszechniać fałszywe wiadomości jako prawdę”.
Dodał: „Wszystkie dowody zostaną opublikowane na moim kanale YouTube ‘Buurtwacht’”.
Żart wyjaśniony na YouTube
Wideo zaczęło się szybko rozprzestrzeniać się w sieci. Widząc to jego twórca zamieścił 20 grudnia wideo na swoim kanale na YouTube (zarchiwizowany link) z wyjaśnieniem.
„Chcemy pokazać, że w Internecie wszystko może być fałszywe. Chcemy wyjaśnić ludziom, jak łatwo jest rozpowszechniać fałszywe wiadomości lub fałszywe filmy” – powiedział. „W tym filmie nie użyliśmy nawet butelki z wodą. To dosłownie efekt dźwiękowy, który nagrałem w toalecie za pomocą mojego iPhone’a i umieściłem na oryginalnym filmie, który nagraliśmy w Albert Heijn”.
Holenderska sieć nie miała żadnego takiego zgłoszenia
Sieć supermarketów Albert Heijn poinformowała, że nie odnotowała takiego zdarzenia w żadnym ze swoich sklepów.
„Widzieliśmy to nagranie. Przeprowadziliśmy w tej kwestii wewnętrzne śledztwo. Żaden z naszych sklepów nie otrzymał zgłoszeń o ewentualnych niedogodnościach w związku z tym” – przekazała AFP przedstawicielka ds. relacji z mediami Angela Stoelinga w mailu do AFP z 20 grudnia 2023 r.
Antyimmigrancka narracja w Polsce
W 2021 roku, przez Polskę i kraje bałtyckie zaczęła przebiegać nowa trasa przerzutu dla tysięcy imigrantów, głównie z krajów Bliskiego Wschodu i Afryki usiłujących przedostać się przez granice z Białorusią do UE (zarchiwizowany link).
Od tego czasu, imigracja osób spoza Europy stała się gorącym tematem debaty w kraju, a antyimigrancka narracja i dezinformacja nasiliły się w mediach społecznościowych podczas wyborów parlamentarnych 15 października, które zakończyły ośmioletni okres rządów Prawa i Sprawiedliwości (PiS).
W międzyczasie Polska otworzyła swoją granicę dla milionów uchodźców uciekających z Ukrainy po inwazji Rosji na ten kraj w lutym 2022 roku.
AFP Sprawdzam obaliła kilka fałszywych publikacji dotyczących migrantów i przykładów manipulacji podczas wyborów (tutaj,tutaj,tutaj.)
