“To koniec z wymianą silników w samochodach!”, “Unia zakaże napraw aut” – alarmowały internauci i portale branżowe. Źródłem informacji ma być unijne rozporządzenie o samochodach wycofanych z eksploatacji. To nieprawdziwy przekaz. Mamy wyjaśnienie Komisji Europejskiej.
Pisane w sensacyjnym tonie artykuły i wpisy o rzekomo nadchodzącym zakazie wymiany silników w samochodach były publikowane w polskiej sieci od połowy grudnia 2023 roku. “Wymiana silnika zabroniona. Auto stanie się odpadem”; “Unia Europejska: zakaz wymiany silnika i reparaturek w autach”; “Silnik jako część zamienna? UE chce to zmienić. Po awarii silnika auto trafi na złom”; “To koniec z wymianą silników w samochodach! Handlarze już mają obawy” – brzmią tytuły niektórych tekstów, które można znaleźć w sieci, w tym na portalach motoryzacyjnych.
Niektórzy internauci idą nawet dalej w swoich domysłach i piszą, że zgodnie z decyzją Unii Europejskiej już wkrótce niemożliwe będą jakiekolwiek naprawy samochodów. “Zastanawialiśmy się co zrobią Niemcy w związku z tym, że ich samochody się nie sprzedają… no i już wiemy. Wymyślili zakaz naprawy samochodów”; “Dzis zakaz naprawy samochodow, jutro zakaz leczenia ludzi. UE chce zakazać naprawy samochodów. Pojazd uszkodzony to odpad”; “Unia szykuje nam zakaz naprawy samochodów” – twierdzili autorzy niektórych wpisów na platformie X (pisownia wszystkich wpisów oryginalna).
Ten przekaz rozpowszechnia też w swoich mediach społecznościowych Paweł Usiądek, lider Konfederacji w okręgu płocko-ciechanowskim i kandydat tej partii na posła w wyborach parlamentarnych 2019 i 2023 (dwukrotnie bez powodzenia startował z pierwszego miejsca na liście). Nagrał na ten temat dwa filmy, które opublikował m.in. na Facebooku z opisem “Unia zakaże napraw auta, które do tej pory były normalnością: m.in. wymiany silnika, ‘klepania’ u blacharza, a nawet… naprawy układu hamulcowego”.
Wyjaśniamy więc, co dokładnie zapisano w unijnym rozporządzeniu i dlaczego Unia Europejska nie tylko nie zakaże napraw samochodów (w tym wymiany silników), ale wręcz chce to ułatwić.
Dyskutowany zapis z unijnego rozporządzenia
Według autorów artykułów zakaz wymiany silników, a także skrzyni biegów i karoserii, ma zostać wprowadzony na podstawie unijnego rozporządzenia w sprawie wymogów dotyczących obiegu zamkniętego w odniesieniu do projektowania pojazdów i zarządzania pojazdami wycofanymi z eksploatacji.
Nie wiadomo, dlaczego dokument jest komentowany akurat teraz, ponieważ projekt został opublikowany już w lipcu 2023, a do września 2023 trwały jego konsultacje prowadzone przez polskie Ministerstwo Klimatu i Środowiska. Jego główny cel jest związany właśnie z ochroną środowiska. Zgodnie z uzasadnieniem projektu tym celem jest “ograniczenie negatywnego wpływu na środowisko związanego z projektowaniem pojazdów, ich produkcją, okresem użytkowania i przetwarzaniem po wycofaniu z eksploatacji oraz przyczynieniu się do zrównoważonego rozwoju sektora motoryzacyjnego i sektora recyklingu”.
Osoby zaniepokojone tym, że rozporządzenie może uniemożliwić wymianę silników w samochodach lub nawet wszystkie naprawy samochodów, wskazują na art. 1 części A załącznika do projektu, w którym zapisano, że: „Naprawa pojazdu jest niemożliwa z technicznego punktu widzenia, jeśli (…) wymaga wymiany silnika, skrzyni biegów, karoserii lub zespołu podwozia, skutkującej utratą pierwotnej identyfikacji pojazdu”.
W jednym z artykułów w polskiej sieci ten zapis zinterpretowano następująco: “To oznacza, że silnik zostanie prawnie zintegrowany z samochodem. Przestanie być częścią zamienną. Jeżeli zatem naprawa pojazdu miałaby polegać na wymianie silnika, nowe przepisy kazałyby uznać, że auto należy wycofać z ruchu. Mówiąc językiem prawniczym, taki samochód będzie musiał trafić na złom”.
Projekt na pierwszym etapie prac
Na wstępie należy zauważyć, że to rozporządzenie to dopiero projekt. Komisja Europejska przedstawiła wniosek, który obecnie znajduje się na etapie dyskusji w Radzie Unii Europejskiej, organie zrzeszającym ministrów odpowiedzialnych za dany obszar (w tym wypadku ochronę środowiska) ze wszystkich państw członkowskich. To dopiero oni ustalą, w jakiej formie ostatecznie skierują go do pierwszego czytania w Parlamencie Europejskim.
Etap prac nad projektem jest na tyle wczesny, że w Polsce nie wybrano jeszcze nawet ministerstwa, które będzie brało udział w przyszłych pracach. Potwierdza to Ministerstwo Klimatu i Środowiska, które koordynowało konsultacje projektu na poziomie krajowym, ale w mailu do Konkret24 przekazało, że “projekt jest na pierwszym etapie prac na poziomie UE” i “aktualnie nie został jeszcze wskazany resort właściwy, który będzie przodujący podczas przyszłych prac nad projektem rozporządzenia”.
Resort środowiska dodał jedynie, że “część z rozwiązań zawartych w projekcie budzi wątpliwości państw członkowskich, niemniej obecnie nie zostało jeszcze przyjęte stanowisko Rządu RP w sprawie projektu rozporządzenia”.
KE: wiele mylących twierdzeń na temat tej propozycji
O te wątpliwości i inne teorie narosłe wokół projektu zapytaliśmy też Komisję Europejską. Rzecznik KE ds. środowiska i transportu Adalbert Jahnz już na początku swojej odpowiedzi napisał, że “obecnie w całej Europie pojawia się wiele mylących twierdzeń na temat tej propozycji, a w mediach społecznościowych publikowane są dziwaczne pomysły”. Po czym stwierdził jednoznacznie: „Ta propozycja nie uniemożliwi naprawy lub wymiany silników samochodowych w razie potrzeby. Wręcz przeciwnie, kilka przepisów ma na celu ułatwienie naprawy samochodów”.
Przedstawiciel Komisji zwrócił uwagę, że wspomniany przepis rzeczywiście uznaje naprawę za niemożliwą, jeśli ta wymaga wymiany silnika, ale tylko w przypadku, gdy taka wymiana skutkowałaby “utratą pierwotnej identyfikacji pojazdu”. A to, jak tłumaczy Adalbert Jahnz, dotyczy niewielkiej liczby samochodów, których specyfiką – tą “pierwotną identyfikacją” – jest konkretny silnik, po którego wymianie pierwotne cechy i wartość pojazdu zostają utracone. “Oczywiście nie dotyczy to standardowych samochodów” – zapewnia rzecznik. “Nie wszystkie pojazdy wymagające wymiany silnika będą klasyfikowane jako ‘wycofane z eksploatacji'” – dodaje.
Tłumaczy również, że sformułowanie “wycofany z eksploatacji” w tym projekcie rozporządzenia jest użyte celowo, ponieważ ma ukrócić szczególny rodzaj oszustwa. “Każdego roku ze statystyk państw członkowskich Unii Europejskiej znika od trzech do czterech milionów starych samochodów. Wiele z nich jest nielegalnie eksportowanych i sprzedawanych jako ‘samochody używane’, podczas gdy w rzeczywistości nie nadają się już do użytku” – pisze Jahnz. “Ma to na celu obejście unijnych przepisów dotyczących odpadów, które zobowiązują firmy do właściwego usuwania zużytych pojazdów. Według naszego badania oceniającego obecną dyrektywę [teraz] nie ma jasności co do tego, czym jest samochód ‘wycofany z eksploatacji’, a tym samym jest to jedna z największych luk wykorzystywanych do obchodzenia przepisów UE przez pozbawione skrupułów podmioty” – podsumowuje.
Naprawy nie tylko nie znikną, ale mają być tańsze
Przypomnijmy, że rzecznik KE stwierdził, że “kilka przepisów ma na celu ułatwienie naprawy samochodów”. Rzeczywiście w uzasadnieniu projektu zapisano, że “środki ukierunkowane na wsparcie odzysku i sprzedaży używanych części zamiennych przełożą się na niższe ceny zakupu oraz mniejsze koszty naprawy i utrzymania dla konsumentów”. Dodatkowo jako pierwszy cel szczegółowy tego rozporządzenia Komisja Europejska wymieniła “ułatwienie i zwiększenie usuwania, ponownego użycia, regeneracji i recyklingu materiałów, części i komponentów znajdujących się w pojazdach”, a jako wskaźnik realizacji tych celów wskazano “wzrost ilości części i komponentów ponownie używanych i poddawanych recyklingowi” i “niższe koszty napraw dla właścicieli pojazdów”.
Podsumowując: wbrew wielu twierdzeniom zmiany proponowane przez Unię Europejską nie zakażą napraw samochodów lub wymiany silników, skrzyni biegów lub karoserii. Te części nie przestaną być traktowane jako zamienne. Dyskutowany przepis dotyczy wyłącznie samochodów, w których wymiana jednej z tych części powoduje utratę “pierwotnej identyfikacji pojazdu”, co zgodnie ze słowami rzecznika KE nie dotyczy standardowych samochodów.
Bruksela chce jedynie przeciwdziałać oszustwom polegającym na ponownym wprowadzaniu na rynek samochodów nienadających się do użytku. Dodatkowo, w projekcie pozostającym wciąż na wczesnym etapie znajdują się zapisy mające zwiększyć ilość części używanych ponownie przy naprawach, a tym samym obniżyć koszty samych napraw.
