Zdjęcie pochodzi z parku z atrakcjami o tematyce militarnej w Rosji

Zdjęcie umundurowanych mężczyzn z chińskimi i rosyjskimi flagami oraz towarzyszące mu twierdzenie, że przedstawia  ono emerytowanych chińskich żołnierzy sił specjalnych, którzy zaciągnęli się po stronie Rosji przeciwko Ukrainie, krążyły w mediach społecznościowych na całym świecie, również i po polsku. AFP stwierdziła jednak, że zdjęcie pochodzi ze strony internetowej firmy oferującej atrakcje o tematyce militarnej na swoim terenie w pobliżu Sankt Petersburga, w zachodniej Rosji. Autor zdjęcia także potwierdził informację, że fotografia przedstawia turystów.

Na zdjęciu krążącym w mediach społecznościowych widać mężczyzn ubranych w mundury, podpisujących w namiocie wojskowym jakieś dokumenty. Mężczyźni mają na mundurach i czapkach z daszkiem rosyjskie i chińskie flagi.

Obrazek ten pojawił się na Facebooku 30 lipca 2022 r. z opisem: „Setki emerytowanych żołnierzyz Chin przybyło na wschodnią Ukrainę w celu walki po stronie Rosji”.

Niektórzy polscy użytkownicy Twittera publikowali zdjęcie dodając, że żołnierze chińscy są już obecni „w Donbasie”, we wschodniej części Ukrainy, gdzie prorosyjscy separatyści walczą z siłami ukraińskimi. Inny polski użytkownik Twittera udostępnił tweet w języku angielskim, w którym w opisie zdjęcia czytamy: „Setki emerytowanych żołnierzy sił specjalnych z #Chin przybyły do wschodniej #Ukrainy i dołączyły do wspieranych przez Rosję separatystycznych bojówek republik Donieckiej i Ługańskiej”.

To samo zdjęcie pojawiło się w języku rosyjskim również 30 lipca na kanale grupy na Telegramie o nazwie „Butelka”, (poniżej), gdzie zyskało co najmniej 70 tys. wyświetleń, oraz w publikacji w sieci VK wraz z opisem, że „zdjęcie jest prawdziwe” oraz z cytatem z wypowiedzi prezydenta Rosji Władimira Putina:. „Właściwie to jeszcze nawet nie zaczęliśmy”.

To samo zdjęcie ukazało się w języku angielskim wśród niemieckich użytkowników (1 , 2), ale z twierdzeniem, że zostało wykonane we „Wschodnim Okręgu Wojskowym, tuż przy wybrzeżu Morza Południowochińskiego”.  Zdjęcie udostępniali również użytkownicy Reddita.

Wojna Rosji z Ukrainą trwa już ponad pół roku; nie przyniosła ona rozstrzygnięcia żadnej ze stron, po obu stronach generując ogromne straty w ludziach. Po tym jak Rosja dokonała inwazji Ukrainy w lutym 2022 roku, Pekin odmówił bezpośredniego potępienia Moskwy za inwazję, uznając że przyczyną konfliktu między Rosją a Ukrainą jest „ekspansja NATO na wschód”.

AFP ustaliła jednak, że zdjęcie nie pochodzi ani ze wschodu Ukrainy, ani z wybrzeża Morza Południowochińskiego. Odnaleźliśmy je na stronie firmy eventowej działającej pod Sankt Petersburgiem (w obwodzie leningradzkim) na zachodzie Rosji. Zarówno firma jak i fotograf potwierdzili AFP, że mężczyźni są turystami.

Firma organizująca eventy militarne 

Aby zlokalizować miejsce, gdzie zrobiono zdjęcie, wyszukaliśmy je za pomocą odwrotnego wyszukiwania obrazów w różnych wyszukiwarkach. Jeden z wyników w wyszukiwarce Yandex, odesłał nas do strony „armejskyi poligon.rf”.

To strona parku rozrywki z atrakcjami militarnymi w pobliżu Sankt Petersburga w Rosji, o nazwie „Armejsky Poligon”, w tłumaczeniu z rosyjskiego „poligon wojskowy”.

Czytamy na stronie, że firma ta oferuje „wyjazdy firmowe, imprezy integracyjne i organizuje urodziny w militarnym stylu”. Uczestnicy mają okazję strzelać „z prawdziwej broni”, a imprezy prowadzone są przez instruktorów z „prawdziwym doświadczeniem bojowym”. „Zaplanuj wakacje z noclegiem w wojskowych namiotach” –  czytamy też w ofercie.

Na kanale firmy na YouTubie można obejrzeć kilka relacji wideo z zorganizowanych przez firmę imprez.

Zdjęcie, które rzekomo ma przedstawiać chińskich żołnierzy, pojawiło się na pierwszej stronie serwisu, ale zostało usunięte po tym, jak AFP skontaktowała się z firmą 10 sierpnia. Jest dostępne w wersji zarchiwizowanej 6 sierpnia na Web.archive.org, w amerykańskiej bibliotece cyfrowej. AFP zarchiwizowała również profil firmy w serwisie VK , gdzie zdjęcie zostało opublikowane 28 lipca, po czym również zostało usunięte wraz z innymi zdjęciami z tego samego wydarzenia.

W opisie zdjęcia na koncie VK czytamy po rosyjsku: “ARMEISKY-POLIGON.RF zorganizował jednodniową wycieczkę dla delegacji z Chin i ich rosyjskich partnerów”.

Podobny opis zdjęcia znalazł się stronie internetowej firmy.

„ARMEISKY-POLIGON.RF- UBRAŁ GRUPĘ Z CHIN W MUNDURY ROSYJSKICH SIŁ SPECJALNYCH. Nasza firma przyjęła bardzo ważnych gości z Chin. Turyści z zaprzyjaźnionych krajów od dawna są zabierani na prywatne poligony wojskowe, aby zapewnić im nowe możliwości i doświadczenia. Na przykład w Chinach zakazane jest niemal wszystko, co związane z bronią, a jeszcze bardziej ze sprzętem wojskowym. W Rosji turysta z Chin może spróbować niemal wszystkiego, o czym marzył. Nasza firma zapewniła taką możliwość na najwyższym poziomie. 
Specjalnie dla naszych znamienitych gości przygotowaliśmy mundury i stroje sił specjalnych Rosji. Zamówiliśmy chińską flagę i naszywki. Opracowaliśmy zasady bezpieczeństwa dla imprezy w języku chińskim. Nasz plac treningowy jest jednym z najciekawszych i zdecydowanie najbezpieczniejszych. Nasi znamienici goście zostali dodatkowo ubezpieczeni przed imprezą w naszej firmie.” – czytamy na stronie.

Poligon wojskowy koło Sankt Petersburga  

Aby znaleźć dokładną lokalizację parku, wpisaliśmy jej nazwę w wyszukiwarce Yandex. Link do tego miejsca opublikowany jest również na stronie firmy w zakładce kontakty. Miejsce znaleźliśmy także na Google maps.

Ponadto na zdjęciach Chińczyków, opublikowanych pod koniec lipca na stronie firmy w VK, w opisie czytamy: „oto zdjęcia z imprezy, która odbyła się na naszym poligonie wojskowym” znajdującym się, jak to wynika ze strony firmy, w pobliżu Sankt Petersburga.

Eventowy poligon znajduje się ok. 35 km na południe od Sankt Petersburga, w pobliżu małej stacji narciarskiej Tuutari park i klubu strzeleckiego rangesskrusgun (Russian Guns).

Dzięki charakterystycznym punktom krajobrazu, ukształtowaniu terenu, budynkom, czy słupom wyciągów narciarskich które widoczne są na kilku nagraniach z innych imprez organizowanych przez firmę mogliśmy potwierdzić, że to właśnie w tym miejscu organizuje ona swoje militarne eventy.

Skontaktowaliśmy się z firmą przez messengera sieci VK 10 sierpnia 2022, aby zapytać o zdjęcie, które krąży po mediach społecznościowych i zapytać, czy rzeczywiście przedstawia „chińskich emerytowanych żołnierzy w Donbasie” , jak twierdzi się w opisach. Przedstawiciel firmy odpowiedział: „To wszystko jest kłamstwem”.

Poniżej zrzut ekranu z messengera z naszą wymianą zdań.

Firma nie podała więcej informacji na temat chińskich turystów ze względu na ochronę danych. Kilka dni później badane przez nas zdjęcie, a także wszystkie inne zdjęcia z tej imprezy zostały usunięte z serwisu.

Fotograf: to nie żołnierze, to turyści 

Następnie postanowiliśmy dotrzeć do fotografa, który wykonał zdjęcie. Wśród filmów z imprez opublikowanych na stronie firmy w serwisie YouTube jeden z nich pt. „Jazda na sprzęcie wojskowym w Petersburgu” zawiera logo firmy o nazwie„Denisov Production”. To lokalna firma w rejonie Sankt Petersburga zajmująca się produkcją materiałów wideo i zdjęć eventowych. Fotografa możemy zobaczyć na jednym ze zdjęć na koncie VK (poniżej zrzut ekranu).

Skontaktowaliśmy się z fotografem na messengerze VK 19 sierpnia 2022 r.. Pasza Denisow przekazał nam: „Tak, to ja jestem fotografem i kamerzystą, który robił materiały z wydarzenia” na poligonie. Potwierdził on AFP, że ludzie na zdjęciu nie są żołnierzami tylko zwykłymi „turystami”.

Skontaktowaliśmy się również z przewodniczką turystyczną z Sankt Petersburga, która śledzi stronę firmy na VK. Natalia Borisova prowadzi własną firmę turystyczną „Lena tour”, której pracownik odwiedził jakiś czas temu park atrakcji na poligonie podczas dnia otwartego dla przewodników. „Firma ta specjalizuje się w organizacji imprez dla turystów i różnych eventów, takich jak urodziny dla dorosłych czy dla dzieci” – wytłumaczyła Borisova w rozmowie z AFP 12 sierpnia na messengerze VK.

Formularze ubezpieczeniowe dla uczestników imprezy

Następnie sprawdziliśmy, jakie papiery podpisują mężczyźni na zdjęciu. W tym celu na stronie znaleźliśmy więcej zdjęć z tej samej sytuacji, wśród nich jedno, które przedstawia dokument z bliska.

Po powiększeniu zdjęcia (w czerwonym kółku) widzimy ręcznie wpisane nazwiska, numer referencyjny umowy i tekst, który brzmi po rosyjsku: „Aneks do umowy N.23.07.2022-1 na usługi świadczone w dniu 23 lipca 2022 roku” – . Pod tym napisano: „Sprzęt ochronny”  i „Impreza w stylu wojskowym”.

Wszystko wskazuje na to, że są to formularze ubezpieczeniowe. O dokumentach ubezpieczeniowych jest mowa w opisie wydarzenia (opis został już  usunięty) na stronie internetowej firmy na temat imprezy 23 lipca, gdzie napisano: „Nasi znamienici goście zostali dodatkowo ubezpieczeni przed oferowaną imprezą na naszym poligonie”.

Flagi na mundurach

Na zdjęciach z tej imprezy mężczyźni ubrani są w mundury wojskowe z flagami chińskimi i rosyjskimi. Mężczyzna na pierwszym planie ma na prawym ramieniu flagę Federacji Rosyjskiej, bez dwugłowego złotego orła. Trzeci mężczyzna ma na prawym ramieniu rosyjską flagę z dwugłowym orłem, a na czapce rosyjską flagę ale już bez dwugłowego orła.

Zasady dotyczące umundurowania w armii rosyjskiej są dokładnie określone przez rosyjskie ministerstwo obrony m.in. w załączonej ilustracji na końcu dokumentu. Na tym zdjęciu i innych pokazanych w dokumencie,  naszywka z flagą narodową jest zwykle umieszczona na lewym ramieniu żołnierza. Nie widać na ilustracjach ministerstwa wersji flagi prezydenckiej z dwugłowym orłem, którą mają mężczyźni z omawianego przez nas zdjęcia.

Ponadto prawo międzynarodowe jasno mówi, że nie można używać insygniów państwa, które nie jest stroną konfliktu, wyjaśniła w mailu do AFP z 11 sierpnia dr.hab. Patrycja Grzebyk, ekspertka prawa międzynarodowego na Uniwersytecie Warszawskim.

Mówi o tym prawo traktatowe (art. 39 I protokołu dodatkowego do konwencji genewskich) oraz prawo zwyczajowe, jak czytamy na stronie Międzynarodowego Komitetu Czerwonego Krzyża. Dane dotyczące krajowej legislacji w tej kwestii w Rosji znaleźć można w tym zestawieniu.

Zasady te potwierdza wykładowczyni na Wydziale Prawa i Administracji UW, dr. Elżbieta Mikos-Skuza,  specjalizująca się prawie międzynarodowym. „Zasadą jest to, że żołnierz służy w siłach zbrojnych jednego państwa”, co oznacza, że powinien nosić emblematy tylko jednego państwa, przekazała w mailu do AFP w dniu 12 sierpnia.

18 sierpnia 2022W tytule zastąpiliśmy sformułowanie “park atrakcji wojskowych” na “park z atrakcjami o tematyce militarnej” i w leadzie doprecyzowaliśmy źródło zdjęcia.