Dwóch mężczyzn z nazistowskimi tatuażami sfotografowano na plaży w Chorwacji i następnie zgłoszono to lokalnej policji. Wbrew temu, jak brzmi przekaz w mediach społecznościowych, nie są to jednak ukraińscy turyści – a osoby pochodzące z Węgier, na co wskazują ich profile na Facebooku oraz inne wskazówki znalezione w sieci. Jeden ze sfotografowanych mężczyzn to węgierski muzyk reprezentujący scenę skinheadowskiego i skrajnie prawicowego rocka.
Zdjęcia z fałszywym twierdzeniem, że mężczyźni to Ukraińscy turyści w Chorwacji, udostępniono w kilku językach w połowie lipca. W ostatnich miesiącach tego typu oskarżenia rozprzestrzeniane są w mediach społecznościowych, przypominając o bezpodstawnych twierdzenia Kremla o tym, że w zaatakowanej przez Rosję w 2022 r. Ukrainie rozpowszechnione są postawy nazistowskie.
„Ukraińscy turyści w Chorwacji” – czytamy w tweecie opublikowanym 16 lipca, który miał ponad 140 udostępnień. Publikacje te były także udostępniane na Facebooku (1, 2, 3). To samo fałszywe twierdzenie zostało również udostępnione w języku serbskim, francuskim i czeskim.
Śledztwo przeprowadzone przez AFP w Belgradzie wykazało, że widoczni na fotogrfii mężczyźni pochodzą z Węgier i są związani z neonazistowską sceną muzyczną.
Zrzut ekranu publikacji na Facebooku wykonany 8 sierpnia 2022 rokuMężczyźni z nazistowskimi tatuażami na chorwackiej plaży w Rijece
Dziennikarze AFP w Belgradzie sprawdzili fotografię po tym, jak otrzymali zdjęcie od jednego z czytelników oraz od Michaela Colborne’a, członka międzynarodowej grupy śledczej Bellingcat i specjalisty od skrajnej prawicy w Europie Środkowo-Wschodniej. Wskazał on na tweety oraz post opublikowany 16 lipca 2022 roku przez konto chorwackiej Antify (Antifašistički Vjesnik), które wskazywały, że dwaj mężczyźni pochodzą z Węgier.
Według publikacji chorwackiej Antify, dwóch mężczyzn zostało sfotografowanych w barze o nazwie „Morski Prasac” w Rijece. Zdjęcia baru znalezione na Google Maps dopasowaliśmy do zdjęć udostępnionych w mediach społecznościowych. AFP zaznaczyła na czerwono identyczne stoły i żółte parasole:
Zrzut ekranu z Google Maps (z lewej) i z jednego z nieprawdziwych postów na Facebooku (z prawej) wykonany 8 sierpnia 2022 r. Czerwone znaki są autorstwa AFPPo tym jak Antifa opublikowała zdjęcia na Twitterze, policjanci poinformowali dziennikarzy z chorwackiego portalu informacyjnego „Dnevnik”, że 13 lipca 2022 r. otrzymali zgłoszenie o obu mężczyznach, więc udali się do baru, by sprawdzić czy to prawda. Zostało to potwierdzone w e-mailu do AFP 20 lipca 2022 roku.
„Policjanci udali się na plażę natychmiast po otrzymaniu zgłoszenia. W rozmowie z pracownikami restauracji dowiedzieli się, że ci dwaj mężczyźni byli na plaży, ale dziesięć dni wcześniej” – napisał AFP rzecznik prasowy chorwackiej policji, dodając, że „na razie policja nie ma informacji o ich tożsamości”.
Mężczyźni reprezentują węgierską skrajnie prawicową scenę muzyczną
Antifašistički vjesnik znalazł zdjęcia wyższego mężczyzny na stronie węgierskiego oddziału nazistowskiej grupy „Blood and Honour”. Na zdjęciu, które pochodzi najwyraźniej z 2018 roku, widać go grającego na basie z mniejszą ilością tatuaży na twarzy. Ma na sobie koszulkę ze sloganem „Blood and Honour”.
„Blood and Honour” to skrajnie prawicowa organizacja neonazistowska powstała w Wielkiej Brytanii w 1987 roku, której członkowie mieszkają w różnych krajach, m.in. na Węgrzech i w Chorwacji, i która ma swój „oddział” w Rijece, gdzie sfotografowano obu mężczyzn.
Amerykańska organizacja o nazwie „Southern Poverty Law Center” monitorująca grupy o charakterze ekstremistycznym określa „Blood and Honour” jako „szemraną międzynarodową koalicję rasistowskich gangów skinheadów”. Z kolei, Counter Extremism Project twierdzi, że „grupa promuje ideologię białej rasy poprzez muzykę i festiwale muzyczne”.
Według publikacji na Telegramie węgierskiego „Blood and Honour” z 3 lipca 2022 roku, poprzedniego dnia w Chorwacji odbył się koncert z udziałem trzech zespołów, w tym jednego o węgierskiej nazwie: Fehér Törvény (tłum. Białe Prawo). Jest to zgodne z informacją policji, że obaj mężczyźni nie byli widziani na plaży 15 lipca, lecz „dziesięć dni wcześniej”.
Agencja AFP znalazła wiele nagrań tego zespołu, w którym występuje wyższy mężczyzna z portretem Hitlera na plecach. Pojawia się on również na okładce płyty z 2020 roku. Na zdjęciach ma mniejszą liczbę tatuaży na twarzy niż na zdjęciu zrobionym w Chorwacji w 2022 roku. Jednak rozpoznawalne są tatuaże nad jego brwiami, na szyi i czarne słońce na prawym łokciu.
Na zdjęciu z 2022 roku mężczyzna ma na prawej nodze tatuaż z tzw. Strzałokrzyżem. Według organizacji Antidefamation League zwalczającej antysemityzm, symbol ten „wywodzi się z węgierskiej faszystowskiej partii politycznej Strzałokrzyżowców działającej w latach 1935-45”.
AFP znalazła na Facebooku konto tego mężczyzny z bardziej aktualnymi zdjęciami. To Kristóf Anka – na opublikowanych przez niego zdjęciach widać te same tatuaże na twarzy. Na jednym ze zdjęć ma na sobie koszulkę z nazwą zespołu Fehér Törvény. Na Facebooku udostępnił również zdjęcie koncertu zespołu na Węgrzech. Gra również z Hunnią, innym zespołem muzycznym o ekstremistycznym charakterze.
Zrzut ekranu z profilu muzyka na Facebooku (po lewej) i jednego z nieprawdziwych postów na Facebooku (po prawej) wykonany 22 lipca 2022 r. Czerwone oznaczenia autorstwa AFPNigdzie na jego publicznie dostępnym profilu na Facebooku nie ma wzmianki ani o Ukrainie, ani o używaniu języka ukraińskiego. Mężczyzna pisze tylko po węgiersku.
Wydaje się, że przez kilka lat był członkiem węgierskiej grupy muzycznej Fehér Törvény. Według niektórych nagrań na Youtubiee, grał z Fehér Vihar w 2017 roku. Według informacji stron muzycznych (1, 2) te dwa zespoły grały tylko w języku węgierskim i sporadycznie w języku angielskim.
Zdjęcia niższego mężczyzny znaleźliśmy na Facebooku Ádáma Tótha, jednego ze znajomych Kristófa Anki. Na tym zdjęciu opublikowanym 24 czerwca 2022 roku wydaje się, że mężczyzna przemawia na scenie, gdzie w tle można odczytać fragment napisu Fehér Törvény. Na innym zdjęciu można go zobaczyć z koszulką z napisem „fehér”.
Kilka jego tatuaży, na prawej nodze (zaznaczyliśmy poniżej czerwonym kółkiem), pajęczyna na prawym łokciu (zaznaczyliśmy pomarańczowym sześciokątem), a także czarna czapka (zaznaczyliśmy niebieskim kwadratem), pasują do tych, które widnieją na mężczyźnie sfotografowanym w Chorwacji.
Zrzuty ekranu nieprawidłowych postów udostępnionych na Facebooku i Twitterze oraz z profilu Adama Totha na Facebooku, wykonane 22 lipca 2022 r. AFP zaznaczyła pasujące do siebie elementyOgólnodostępna część profilu tego mężczyny na Facebooku jest również prowadzona po węgiersku i nie wspomina nic o Ukrainie. W komentarzach pisze on w języku węgierskim, a nie po ukraińsku.
Obaj mężczyźni pojawiają się razem na zdjęciach opublikowanych na Telegramie na kanale o nazwie „Aryan Straight Edge Brigade”, który określa się jako „nacjonalistyczny ruch Straight Edge z Węgier”.
Ádám Tóth występuje w nagraniu z 2020 roku zamieszczonnym na YouTubie przez Aryan Sx i można go rozpoznać po okularach i tatuażu czaszki. Ma na sobie koszulkę z napisem „Aryan straight edge brigade Hungary”.
Nieformalna grupa „AntifaInfo Budapest” również uznała ich za osoby o pochodzeniu węgierskim, a nie za ukraińskich turystów.
Według lipcowego raportu European Digital Media Observatory (EDMO), uchodźcy z Ukrainy, którzy uciekli przed rosyjską inwazją na ich kraj, są jednym z głównych celów dezinformacji w Europie.
Agencja AFP już wcześniej zweryfikowała zmanipulowane zdjęcie prezydenta Ukrainy Wołodymira Zełeńskiego, który pokazywał koszulkę narodowej drużyny piłkarskiej ze swastyką oraz fałszywe twierdzenie, że mężczyzna z nazistowskimi tatuażami był zastępcą szefa kijowskiej policji.
Serwis AFP zajmujący się sprawdzaniem faktów w języku niemieckim obalił też nagranie rzekomo pokazujące ukraińskich jeńców z symbolami nazistowskimi: byli to tak naprawdę Białorusini w więzieniu w 2005 roku.
