Nagranie przedstawiające ludzkie szczątki w zabytkowych paryskich podziemiach było udostępniane przez polskich użytkowników mediów społecznościowych z fałszywym twierdzeniem, że pokazuje tunele w Ukrainie. W publikacjach w innych językach można było przeczytać, że kości widoczne na nagraniu zostały odkryte przez rosyjskich żołnierzy. Jednak agencja AFP potwierdziła, że wideo pokazuje fragment paryskich katakumb, sieci podziemnych korytarzy, gdzie spoczywają miliony ludzkich szczątków, co jest jedną z atrakcji turystycznych stolicy Francji. Nagranie nie ma nic wspólnego z wojną w Ukrainie.
„Kanały w państwie na U.” – czytamy w publikacji zamieszczonej na Facebooku 8 czerwca 2023 roku, do której dołączone jest krótkie nagranie. „Państwo na U” to często używane przez polskich użytkowników mediów społecznościowych określenie (jak na przykład tutaj) oznaczające Ukrainę. W innych postach w języku polskim (na przykład tutaj i tutaj) mowa jest, że nagranie pokazuje tunele w Ukrainie.
Nagranie w publikacjach zdaje się być nakręcone przy użyciu smartfona. Widać w nim kilka osób idących ciemnymi korytarzami wypełnionymi ludzkimi kośćmi. W jednej z sal ustawione są z nich stosy. Słyszymy ludzi mówiących po rosyjsku: „Nigdy czegoś takiego nie widziałem” i „Nie idę dalej, nie będę chodził po kościach” – mówi ktoś. Jedna z osób wtrąca po angielsku: „To jest niesamowite!”.
Ten sam film był udostępniony dzień wcześniej na Twitterze w języku portugalskim z twierdzeniem, że pokazuje kości „w Ukrainie, odkryte przez rosyjską armię”. Był również udostępniony w języku japońskim na Twitterze z podobnym opisem jako nakręcony w Ukrainie.
Te same kości znaleźliśmy na zdjęciach z paryskich katakumb
Poszukaliśmy wcześniejszych publikacji nagrania przy pomocy metody odwrotnego wyszukiwania obrazem. Dotarliśmy do publikacji zamieszczonej na TikToku w lutym 2023 roku z omawianym przez nas filmem i z tymi samymi wypowiedziami w języku rosyjsku. Zamieścił go użytkownik o nazwie @diggerivan, który zamieszcza wiele podobnych nagrań z eksplorowanych tajemniczych miejsc na świecie. Jego profil śledzi 48 tysięcy użytkowników. Na nagraniu widnieje ten sam napis @diggerivan, który widoczny jest w filmie dołączonym do publikacji na temat rzekomo znalezionych ludzkich kości w Ukrainie.
W tych samych dniach użytkownik opublikował kilka innych, bardzo podobnych filmów przedstawiających kości w podziemnych tunelach – w jednym z nagrań mężczyzna relacjonujący scenę mówi, że film nagrywa podczas wizyty w paryskich katakumbach. „Czaszki, kości, kości, kości. Pocięte, posiekane, pocięte. Paryskie katakumby. Kolejny stos kości” – mówi po rosyjsku.
Paryskie ossuarium rozpościera się na powierzchni ponad 11 tys. metrów kwadratowych. W korytarzach znalazło się miejsce dla ponad sześciu milionów szczątków szkieletów ludzkich przeniesionych z kilku paryskich cmentarzy, jak można przeczytać na stronie Informacji Turystycznej Paryża.
Jedynie część korytarzy otwarta jest do zwiedzania. Pozostałe fragmenty, które nie są oficjalnie dostępne dla publiczności, są zaś odwiedzane nielegalnie przez żądnych atrakcji turystów, co opisano tutaj i tutaj.
Aby dowiedzieć się, gdzie dokładnie nagrano film dołączony do fałszywych twierdzeń, poszukaliśmy więcej filmów i zdjęć z paryskich katakumb.
W internecie znaleźliśmy zdjęcie w artykule o ossuarium w Paryżu, na którym, na ścianie po prawej stronie, widnieje numer „18.H.1865” pasujący do kadru z filmu, (zestawienie poniżej). Opis w artykule mówi, że zdjęcia pokazują „stare kamieniołomy pod Montparnasse”, które zostały użyte do składowania kości.
Francuski poszukiwacz zidentyfikował dokładne miejsce z filmu
Poszukaliśmy też przewodników po nielegalnych trasach i znawców katakumb. Jeden z nich od razu rozpoznał miejsce z nagrania, po kolorze kamieni, numerach na ścianie i ułożeniu stosów kości.
„To ossuarium pod Montparnasse” – przekazał w wiadomości do AFP z 14 czerwca Nicolas Mathieux, francuski odkrywca, który przyznał, że często odwiedzał to miejsce w ostatnich latach. Dodał, że z pewnością nie jest to tunel w Ukrainie, gdzie również miał okazję być.
„Pomieszczenie widoczne od 15 sekundy nagrania znajduje się w pobliżu miejsca zwanego przez bywalców paryskich podziemi «skrzyżowaniem zmarłych». Znajduje się już poza częścią legalnie dostępną dla zwiedzających Katakumby Paryża. Katafile – miłośnicy podziemi, którzy odwiedzają katakumby – zwą je salą „Kapla” – ponieważ stosy kości w tym pomieszczeniu zostały ułożone w sposób przypominający konstrukcje z drewnianych deseczek popularnej we Francji gry Kapla” – dodał.
Skąd tyle kości?
Władze Paryża zdecydowały się przenieść w XVIII wieku tysiące ludzkich szczątek z przepełnionych cmentarzy do podziemnych korytarzy – jak czytamy w artykule na stronie Smithsonian magazine.
W tym celu wykorzystano pozostałości po paryskich kamieniołomach, z których wydobywano wapień, służący przez lata do budowy kamieniec. Kości składane były w korytarzach, które nazwano katakumbami.
