Pod koniec czerwca 2023 roku w mediach społecznościowych w kilku językach, w tym po polsku, krążyły publikacje z przerobionym nagraniem pokazującym baner reklamowy przy nowojorskiej Piątej Alei z napisem „No Zelensky, no war”. Weryfikacja przeprowadzona przez AFP wykazała, że nagranie to jest cyfrową przeróbką filmu z 2021 roku, nakręconego na długo przed inwazją Rosji na Ukrainę w lutym 2022 roku. Fałszywy baner został wklejony do filmu niezwiązanego z wojną. Ponadto w czasie, gdy zmanipulowane wideo pojawiło się w sieciach społecznościowych, na budynku, o którym mowa, nie znajdowały się ani rusztowania, ani reklamy.
„’Nie ma Zelenskiego, nie ma wojny’ – głosi baner reklamowy w Nowym Jorku” – czytamy w publikacji zamieszczonej 29 czerwca 2023 roku na koncie Niezależnego Dziennika Politycznego (NDP) na Telegramie. Dołączony krótki film, który obejrzało ponad 2 tysiące użytkowników pokazuje baner reklamowy na ulicy Nowego Jorku. Te same publikacje z tym samym nagraniem udostępniono na Facebooku i TikToku.
NDP systematycznie publikuje fałszywe treści na swoich kontach w mediach społecznościowych, część z nich AFP Sprawdzam zweryfikowała w przeszłości (tutaj, tutaj, tutaj, tutaj, tutaj, tutaj, tutaj, tutaj).
Filmik udostępniali również użytkownicy w innych krajach, między innymi w języku słowackim, czeskim, francuskim, angielskim, niemieckim, włoskim, holenderskim, hiszpańskim.
Do postów dołączone jest ośmiosekundowe nagranie, na którym widzimy budynek obudowany rusztowaniami, a na nich umieszczone wielkie banery reklamowe. Na jednym z nich widnieje napis: „No Zelensky, no war” w języku angielskim (co polsku znaczy: Nie ma Zełenskiego, nie ma wojny).
Rzekomy baner przeciwko Zełenskiemu i wojnie w Ukrainie wpisuje się w antyukraińską narrację kremlowską, według której zachodnia opinia publiczna wyśmiewa się z prezydenta Ukrainy i krytykuje jego działania, czego wyrazem mają być np. okładki znanych tygodników zachodnich, jak wykazaliśmy w naszych analizach – sfałszowane, czy też działania artystyczne, które jak również wykazaliśmy, w rzeczywistości nigdy nie miały miejsca.
Jednak nagranie z banerem reklamowym zostało przerobione w sposób wprowadzający odbiorców w błąd. Zrzuty ekranu z nagrania wyszukaliśmy przy pomocy różnych metod odwrotnego wyszukiwania obrazem, co pozwoliło nam dotrzeć do nagrania z lipca 2021 roku, które zamieszczone zostało na YouTube. Nagranie to pokazuje baner reklamowy Tiffany & Co., słynnego sklepu jubilerskiego, który od dziesięcioleci mieści się w budynku widocznym na nagraniu. Dowiedzieliśmy się też, że w czerwcu nie stały na nim już żadne rusztowania, a zatem nie było na nim banerów reklamowych, które zdjęto po zakończonym w kwietniu remoncie.
Dziennikarze innych portali fact-checkingowych również zweryfikowali publikacje z rzekomą reklamą w Nowym Jorku, między innymi France24, MythDetector i Delfi.
Oryginalny film pochodzi z 2021 roku
Jak już wspomnieliśmy powyżej, w budynku z rusztowaniem i banerem reklamowym w kolorze turkusowym, które widać w filmie, mieści się kultowy butik Tiffany & Co. z luksusową biżuterią. Nazwę sklepu można zobaczyć na podłużnej opasce wzdłuż rusztowania. Budynek znajduje się na rogu Piątej Alei i 57 ulicy na Manhattanie i jest również nazywany „The Landmark”. Został uwieczniony w filmie „Śniadanie u Tiffany’ego” z 1961 roku.
Szukając zdjęć budynku, znaleźliśmy artykuły opublikowane na nowojorskich stronach internetowych o architekturze i rozbudowie tego budynku z 2021 roku (tutaj i tutaj). Widzimy, że elementy widoczne na zdjęciach zamieszczonych w tych artykułach pasują do elementów widocznych w filmiku rozpowszechnianym w mediach społecznościowych – z wyjątkiem banera na rusztowaniu, który pierwotnie zawierał duży portret Roseanne Park, piosenkarki i ambasadorki marki. Park poinformowała o reklamie również na swoim koncie na Instagramie.
Na obrazach poniżej widać, że mamy do czynienia z tym samym budynkiem co w analizowanym przez nas nagraniu, ale z innym banerem.
Żeby znaleźć oryginalne nagranie, bazując na informacjach o możliwym okresie publikacji, próbowaliśmy znaleźć je na YouTube. Aby to zrobić, wyszukaliśmy słowa kluczowe „Walking tour New York” z użyciem operatora „site:youtube.com” (celem było ograniczenie wyników wprowadzanego zapytania wyłącznie do YouTube) ustawiając okres wyszukiwania na miesiące letnie 2021 roku.
Dzięki tej metodzie wyszukiwania, szybko znaleźliśmy oryginalne wideo (arch. link), które jak się okazało posłużyło do cyfrowej przeróbki. Zostało ono opublikowane 15 lipca 2021 roku pod tytułem „Spacer po Nowym Jorku 4K. 5 Aleja. Ludzie, samochody i odgłosy ulicy”.
W 1:06 oryginalnego nagrania widzimy te same detale, na przykład kobietę przechodzącą przez ulice z małym pieskiem, sygnalizację świetlną w czarnym kolorze i ten sam baner reklamowy z wizerunkiem Park, ale w mniejszym rozmiarze umieszczony na poziomie parteru. Zestawienie tych detali przedstawiamy poniżej:
W następnym ujęciu kamera kieruje się ku górze i rejestruje budynek Tiffany & Co. pokryty banerami reklamowymi. Widzimy, że poza jednym banerem – z antyukraińskim napisem „No Zelensky, no war” – pozostałe reklamy oraz inne detale odnajdujemy zarówno w oryginalnym, jak i przerobionym nagraniu:
Znaleźliśmy również więcej podobnych filmów pt. „NYC walking tour” z lata 2021 r. (tutaj, tutaj, tutaj, tutaj), które zarejestrowały brak rusztowania, a zarazem reklam, na budynku Tiffany & Co., co pokazuje że nie było na nich żadnych treści skierowanych przeciwko prezydentowi Zełenskiemu.
Nie było rusztowań ani banerów na budynku w czasie publikacji przerobionego nagrania
Według artykułów prasowych, flagowy butik Tiffany & Co na Manhattanie był w remoncie od 2019 roku do kwietnia 2023 roku. Korzystając z opcji StreetView w Mapach Google, możemy zobaczyć, że rzeczywiście rusztowania pokrywały budynek w 2021 i 2022 roku.
W komunikacie prasowym czytamy, że Tiffany & Co. zorganizował uroczystości z okazji ponownego otwarcia swojego sklepu 27 kwietnia 2023 roku, dwa miesiące przed publikacją przerobionego nagrania. W tym czasie na fasadzie budynku nie było już żadnych rusztowań ani banerów. Co również zostało zarejestrowane na zdjęciu AFP z 26 kwietnia:
W serwisie YouTube dostępne są filmy pokazujące, że na początku kwietnia (arch. link) na poziomie parteru budynku znajdowały się jedynie resztki rusztowań, a w maju (arch. link) nie było już wokół niego żadnych rusztowań ani banerów.
29 czerwca 2023 r., w dniu, w którym przerobione nagranie zaczęło krążyć w mediach społecznościowych, doszło do niewielkiego pożaru w pobliżu nowo wyremontowanego budynku (tutaj, tutaj). Z nagrań pożaru z drona (arch. link) wynika, że na budynku nie było już rusztowań ani banerów.
Od czasu inwazji Rosji na Ukrainę w lutym 2022 r., AFP obaliła wiele fałszywych treści krążących w mediach społecznościowych związanych z konfliktem. Więcej weryfikacji można znaleźć na naszej stronie tutaj.
