Użytkownicy mediów społecznościowych na całym świecie udostępniali, od 13 kwietnia 2022 roku, nagranie z logo BBC przedstawiajace atak rakietowy na stację kolejową w Kramatorsku. BBC miało w nim twierdzić, że pocisk rakietowy w wyniku którego zginęło 55 cywilów, został wystrzelony przez Ukrainę. W rzeczywistości materiał ten został sfałszowany. Brytyjski nadawca poinformował, że nigdy takiego nagrania nie wyprodukował. Pokazujemy sposoby jak łatwo można rozpoznać oryginalne relacje BBC. Nadal nie wiadomo, kto jest odpowiedzialny za ostrzał stacji.
Do ataku na dworzec kolejowy w Kramatorsku, we wschodniej Ukrainie, doszło 8 kwietnia 2022 roku. Zginęło w nim 55 cywilów oczekujących na ewakuację z zagrożonych wojną terenów. W swojej publikacji na ten temat BBC napisało, że nie jest pewne która ze stron wystrzeliła pocisk, ale „istnieją dowody na to, że Rosja już wcześniej użyła tych pocisków w toczącym się obecnie konflikcie”. Ukraina również posiada ten rodzaj broni w swoim arsenale – napisał brytyjski nadawca.
Kilka dni po ataku, użytkownicy Facebooka zaczęli udostępniać sfałszowane nagranie sugerując równocześnie, że śledztwo BBC wykazało że za atak odpowiada Ukraina.
Nagranie na pierwszy rzut oka przypomina materiały BBC. Stwierdza się w nim, że numer seryjny widniejący na rakiecie użytej podczas ataku odpowiada numerowi, który znajduje się w arsenale sił zbrojnych Ukrainy, które już kilkakrotnie używały tego typu pocisków do ostrzalenia innych miast.
„Nie do wiary! BBC przyznało, że uderzenie rakietą w stację kolejową Kramatorsk, w której zginęło 55 cywilów, zostało popełnione przez Ukrainę. Tylko patrzeć, jak światowa narracja nagle zmieni się o 180 stopni i owce staną się wilkami!” – napisała 13 kwietnia 2022 roku jedna z użytkowniczek Facebooka. Podobne twierdzenia krążyły na Telegramie. O „szokujących twierdzeniach BBC” pisali holenderscy użytkownicy Twittera (publikacja miała ponad 600 udostępnień) a także polscy, słowaccy i francuscy.
Według redakcji The Guardian, sfałszowane nagranie pokazano w publicznej telewizji rosyjskiej.
Nagranie na pierwszy rzut oka przypomina materiały BBC. Kilka godzin po pojawieniu się w mediach społecznościowych nadawca przekazał, że film jest „fałszywy”. Widać to gołym okiem również po oznaczeniach graficznych, które są inne niż w oryginalnych materiałach BBC, co tłumaczymy poniżej.
Dementi BBC
Nagranie ukazało się 13 kwietnia. Kilka godzin później BBC opublikowało na Twitterze oświadczenie z informacją, że to materiał podrobiony. „Prosimy o nieudostępnianie nagrania i sprawdzanie materiałów na stronie internetowej BBC News” – czytamy w nim.
We are aware of a fake video with BBC News branding suggesting Ukraine was responsible for last week’s missile attack on Kramatorsk train station. The BBC is taking action to have the video removed. We urge people not to share it and to check stories on the BBC News website.
— BBC News Press Team (@BBCNewsPR) April 13, 2022
Korespondent BBC w Ukrainie Joe Inwood również przestrzegł na swoim koncie na Twitterze przed fejkowym wideo.
AFP nie udało się odnaleźć omawianego przez nas filmu w oficjalnych serwisach społecznościowych, ani na stronie internetowej BBC.
Wskazówki jak rozpoznać oryginalne materiały BBC
AFP porównało sfałszowane nagranie z materiałem BBC pochodzącym z konta nadawcy naTwitterze.
Na początku sfałszowanego nagrania widać wstrząsające obrazy – dziesiątki martwych ciał, ślady krwi. Nie pojawia się żadne ostrzeżenie z informacją dla ogłądającego, że film może przedstawiać przemoc lub drastyczne sceny. BBC ma zwyczaj dołączania takich ostrzeżeń do tego typu filmów. Na czerwonym tle pojawia się napis po angielsku: „Uwaga, szokujące obrazy”. Poniżej publikujemy zestawienie podrobionego nagrania z autentycznym wideo z ostrzeżeniem (zrzuty ekranu zrobiono w 3 sekundzie):
Dodatkowo, pionowa linia po lewej stronie od napisu w podrobionym nagraniu ma jeden, niezmienny wymiar, tymczasem w oryginalnym materiale BBC dostosowywana jest ona do długości tekstu.
W czerwonej ramce (po lewej) linia jest nieproporcjonalna duża względem napisu. W zielonej ramce (po prawej) pionowa linia dostosowana została do napisu.
Inna jest też pisownia nazwiska ukraińskiego prezydenta. W sfałszowanym nagraniu w nazwisku prezydenta pojawiają się dwie litery „y ”. BBC stosuje inną pisownię i pisze Zelensky z pojedynczym „y”. (Po polsku piszemy Zełenski.)
Istnieją również inne drobne różnice stylistyczne, takie jak brak trzech kropek w sfałszowanym nagraniu (po lewej), gdy zdanie jest podzielone na dwie części.
Kilka dni po ataku rakietowym na dworzec kolejowy w Kramatorsku 8 kwietnia 2022 r. nadal nie było jasne, kto ponosi za niego odpowiedzialność. PrezydentWołodymyr Zełenski o atak obwiniał Rosję, ale Moskwa twierdziła, że atak został przeprowadzony przez siły ukraińskie.
BBC w swojej relacji podała, że próbowała zidentyfikować miejsce wystrzelenia pocisku, korzystając z nagrań wideo i zdjęć z mediów społecznościowych, ale jak dotąd nie udało jej się tego zrobić.
W swoim dziennikarskim śledztwie w sprawie zbrodni w Buczy stwierdziła, że dowody, w tym zdjęcia satelitarne, zaprzeczają rosyjskim twierdzeniom, że wydarzenia te zostały „wyreżyserowane” po tym jak Rosjanie wycofali się z Buczy. AFP również wykazała że twierdzenia o inscenizacji są nieprawdziwe.
Sfałszowane wideo z ataku rakietowego w Kramatorsku wpisuje się w nurt spiskowej narracji według której zachodnie media przedstawiają fałszywy obraz konfliktu w Ukrainie.
Przykłady dezinformacji opisaliśmy na naszej stronie, m.in. w artykule o amerykańskiej telewizji CNN która miała przekazać nieprawdziwą relację ze Lwowa i w tekście o fałszywej okładce magazynu Time.
