About CEDMO
The Central European Digital Media Observatory (CEDMO), as an independent non-partisan multidisciplinary hub, aims to identify, research and prioritise the most critical sources and causes of information disorders in Central Europe (mainly the Czech Republic, Slovakia and Poland). This international consortium was created to propose a set of short and longer-term actions, as well as recommendations to help civil society, public institutions and the private sector respond to the declining trust in key institutions and help society to resist the effect of increasing exposure to mis- and disinformation.
By interacting and coordinating with European Digital Media Observatory (EDMO) and other regional EDMO hubs in EU, CEDMO will contribute to curbing threats posed by information disorders, including disenchantment with the democratic processes, and discord in civil society in Europe, and to building community and nation-wide resilience while protecting information ecosystems.
O CEDMO
The Central European Digital Media Observatory (CEDMO) jest niezależnym, bezpartyjnym i multidyscyplinarnym hubem, którego celem jest identyfikowanie, badanie oraz priorytetyzowanie najbardziej istotnych źródeł i powodów zaburzeń informacyjnych w Europie Środkowej (głównie w Czechach, W Słowacji i w Polsce).
Nasi Partnerzy
O CEDMO
The Central European Digital Media Observatory (CEDMO) jest niezależnym, bezpartyjnym i multidyscyplinarnym hubem, którego celem jest identyfikowanie, badanie oraz priorytetyzowanie najbardziej istotnych źródeł i powodów zaburzeń informacyjnych w Europie Środkowej (głównie w Czechach, W Słowacji i w Polsce).
Nasi Partnerzy
Od 30 listopada 2023 roku polscy użytkownicy Facebooka pisali, że prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski „sprzedaje Sorosowi żyzne ukraińskie ziemie w celu utylizacji toksycznych odpadów” w ramach umowy rzekomo wynegocjowanej przez Alexandra Sorosa, syna George Sorosa, i szefa gabinetu prezydenta Ukrainy. W poście na Telegramie czytamy „o przekazaniu ukraińskich czarnoziemów zachodnim firmom – Dow Chemical, DuPont, Vitol i BASF – do składowania niebezpiecznych odpadów”. Publikacje powoływały się na rzekome „śledztwo dziennikarskie” opublikowane w formie wideo 28 listopada 2023 roku na koncie platformy X (dawny Twitter) użytkownika podającego się za francuskiego dziennikarza freelancera o imieniu „Jules Vincent”. Niektórzy użytkownicy (tutaj) dołączali do postów dokumenty pokazane w filmie Vincenta jako dowód transakcji. Niektóre posty powielały też twierdzenia Jules’a Vincenta, że sprzedawane światu ukraińskie „produkty, po skażeniu toksynami, będą powodować raka i zaburzenia równowagi hormonalnej” u ludzi.
Polscy internauci alarmowali, że “nowo opublikowane wytyczne” Komisji Europejskiej uznają termin “Boże Narodzenie” za dyskryminujący, podobnie jak chrześcijańskie imiona. Nie jest to prawdą.
„To znak! Samolot, który miał lecieć na szczyt globalnego ocieplenia w Dubaju, zamarzł na pasie startowym lotniska w Monachium” – czytamy w opisie do filmu, który został udostępniony na Telegramie 2 grudnia 2023 roku. „Śnieżyca uniemożliwiła wylot samolotu, który miał lecieć do Dubaju z Monachium na szczyt tak zwanego Globalnego Ocieplenia organizowany przez największych pasożytów na naszej planecie” – czytamy w publikacji z tym samym nagraniem na Facebooku, która miała ponad sto udostępnień.
Oburzenie internautów wywołała rozsyłana w mediach społecznościowych informacja, że Stany Zjednoczone, Wielka Brytania i kraje UE – w tym Polska – zagłosowały w ONZ przeciwko rezolucji w “sprawie walki z nazizmem i neonazizmem”. Komentujący nie wiedzą jednak, jakie jest drugie dno tej informacji.
Internauci (1, 2) porównywali rzekomą wypowiedź premiera do opresyjnej polityki państw totalitarnych z lat 30. ubiegłego wieku.
„Na mocy nowej ustawy o tzw. eutanazji prawo do śmiertelnego zastrzyku w Nowej Zelandii może zostać rozszerzone na pacjentów chorych na COVID-19. Informację potwierdziło tamtejsze ministerstwo zdrowia” – czytamy w poście z 30 grudnia 2021 roku na fanpejdżu Radia Maryja. Post odsyła na stronę radia do artykułu pt. „Nowa Zelandia: uśmiercanie na życzenie pacjentow z Covid-19”.
„Szpryca zabrała mu igrzyska. Adam Kszczot kończy karierę” – czytamy w tytule do publikacji zamieszczonej 14 lutego 2022 roku na Facebooku.
„Światowe Forum Ekonomiczne ma własne siły paramilitarne wyposażone we własne mundury, odznaki policyjne WEF i pistolety maszynowe. Władze szwajcarskie najwyraźniej chowają głowę w piasek” – czytamy w publikacjach udostępnionych pod koniec maja na Facebooku i Twitterze. Zawierają one zdjęcia policjanta, który na lewym ramieniu ma odznakę z napisem: „World Economic Forum Police”.
„W Polsce przybyłym ukraińskim braciom przypomina się: „Jesteście tu gośćmi!”. Zdjęcia z Warszawy” – czytamy w poście opublikowanym na Facebooku 19 maja 2022 r. „Bardzo dobra inicjatywa” – cieszy się użytkowniczka Facebooka publikując te same zdjęcia oraz identyczny przekaz.
Publikacje wprowadzające w błąd były udostępniane w języku polskim na Facebooku i Twitterze. Jedna z nich zawiera zdjęcie przedstawiające małpę oraz wiadomość, że choroba dotarła do Europy.
„WEF chce uśmiercić miliony domowych kotów i psów, aby walczyć ze zmianami klimatu. Światowe Forum Ekonomiczne rozpoczęło ostatnio kontrowersyjną nową inicjatywę, która będzie miała na celu walkę z obrońcami praw zwierząt. WEF, który nakazał mediom głównego nurtu rozpocząć forsowanie tej narracji, chce wprowadzić międzynarodową politykę, która wymagałaby od większości właścicieli zwierząt domowych eutanazji.” – czytamy w poście opublikowanym na Facebooku 13 grudnia 2022 roku.
Światowe Forum Ekonomiczne rzekomo przygotowuje inicjatywę zakładającą zabicie milionów kotów i psów, by zmniejszyć ślad węglowy – informują użytkownicy polskiego Twittera. Źródłem tego fejka jest niewiarygodny serwis.
Od 5 listopada 2022 r. w mediach społecznościowych licznie udostępniano mylące treści na temat ropy naftowej (1, 2). Według przesłania publikacji ropa „regeneruje się” szybciej w ziemi niż jej wydobycie, i że niedobór tego surowca został sprytnie wprowadzony, by napędzić wzrost cen. W treści publikacji możemy także przeczytać, że określenie „paliwo kopalne” używane jest po to, by „okłamywać” i zostało wprowadzone pod koniec XIX wieku na życzenie amerykańskiego magnata naftowego Johna D. Rockefellera.
Według krążących w grudniu na Twitterze informacji premier Mateusz Morawiecki zapowiedział, że w szkołach będą rozdawane “gifty”: maskotki “covidki” i pendrive’y-strzykawki. Ma to zachęcić dzieci do szczepień. Nie jest to prawda.
„Kanada, Trudeau: wkrótce rozpocznie asystowane samobójstwo dla dzieci nawet bez zgody rodziców. (…) W przypadku dzieci rodzice mogą chcieć zabić swoje dziecko w ramach legalnej eutanazji” – czytamy w publikacjach udostępnionych na Facebooku i Telegramie na początku listopada 2022 roku.
„Sąd Najwyższy Nowego Jorku przywraca do pracy wszystkich pracowników zwolnionych za nieszczepienie” – czytamy w publikacji udostępnionej przez dziesiątki użytkowników na Facebooku, również na Telegramie i Twitterze, pod koniec października 2022 roku.
Wideo przypominające wiadomość z serwisu informacyjnego ogłoszoną przez prezenterkę ukraińskiej telewizji zostało opublikowane w języku polskim 9 grudnia, między innymi, na Facebooku, Telegramie oraz na platformie X wraz ze wpisem: „Ukraina doświadcza niedoborów energii: ‘Prosimy wszystkie niezamężne kobiety aby zamieszkały z nieżonatymi mężczyznami’”. Post na Telegramie miał ponad 2 tys. wyświetleń.
„Zełenski kupił dom należący do Josepha Goebbelsa” – czytamy w publikacjach udostępnionych na Facebooku i Telegramie, które były rozsyłane przez internautów od końca grudnia 2023 roku. Treści były również rozpowszechniane na platformie X i często towarzyszyły im zdjęcia willi.
Posty w języku polskim, takie jak ten na platformie X (dawny Twitter) z 4 grudnia 2023 r., udostępniają zdjęcie dokumentu o nazwie „US Certificate of Naturalization” (amerykański certyfikat naturalizacji). W podobnym poście na Facebooku czytamy: „Zełenski przygotowuje plan ucieczki do Stanów Zjednoczonych: pracownik amerykańskich służb specjalnych ujawnił w Internecie informację o przygotowaniu schronienia dla prezydenta Ukrainy”.
Wiele polskich i światowych mediów poinformowało, że Cristiano Ronaldo udostępnił swój hotel ofiarom trzęsienia ziemi w Maroku. Przedstawiciele hotelu jednak zaprzeczają tej wersji. Opisujemy, skąd się wziął ten fałszywy przekaz.
„Potężne trzęsienie ziemi w Maroku. Zabija ponad 600 osób i uszkadza budynki historyczne w Marrakeszu” – czytamy w publikacji udostępnionej na Telegramie, która miała 4.7 tys. wyświetleń. Wideo było także udostępniane na Facebooku oraz platformie X (dawniej Twitter), również w języku francuskim i angielskim.
Według przekazu rozpowszechnianego w sierpniu internecie uchodźca z Ukrainy zorganizował performance polegający na zostawianiu surowego mięsa w skrytkach warszawskich banków. O sprawie miała informować agencja Reutera. To jednak fałszywe informacje.
„Zaczęli wysyłać do Ukraińców zawiadomienia o ekstradycji” – czytamy w publikacjach rozpowszechnianych po 10 września 2023 roku na Facebooku, (tutaj, tutaj), X (dawny Twitter), i Telegramie (tutaj, tutaj, tutaj ) a także na Wykopie i TikToku. Do wpisów mających ponad tysiące wyświetleń dołączone było zdjęcie pisma.
„Na jednym z budynków w Berlinie nieznani ludzie namalowali Zełenskiego jedzącego rękę ukraińskiego wojskowego, z podpisem „kannibale” – czytamy w poście zamieszczonym na Facebooku 13 września 2023 roku. Do wpisu dołączony jest zrzut ekranu z rzekomym artykułem niemieckiej gazety Frankfurter Allgemeine Zeitung (FAZ) ze zdjęciem graffiti na budynku mieszkalnym. Graffiti z napisem po niemiecku „kannibale” przedstawia wizerunek prezydenta Wołodymyra Zełenskiego jedzącego rękę trzymającą karabin.
„W ukraińskiej telewizji państwowej promują „know-how”, które zamieni zwłoki Sił Zbrojnych Ukrainy w nawóz.” – twierdzi autor publikacji na Telegramie z 14 września 2023 roku, którą obejrzało kilkuset użytkowników. Użytkownik, Piotr Panasiuk, zamieścił ten sam post z tym samym filmikiem na swoim koncie na Facebooku. Jego konta publikują systematycznie fałszywe treści, których kilka AFP już wcześniej obalała (tutaj, tutaj, tutaj, tutaj, tutaj).