About CEDMO
The Central European Digital Media Observatory (CEDMO), as an independent non-partisan multidisciplinary hub, aims to identify, research and prioritise the most critical sources and causes of information disorders in Central Europe (mainly the Czech Republic, Slovakia and Poland). This international consortium was created to propose a set of short and longer-term actions, as well as recommendations to help civil society, public institutions and the private sector respond to the declining trust in key institutions and help society to resist the effect of increasing exposure to mis- and disinformation.
By interacting and coordinating with European Digital Media Observatory (EDMO) and other regional EDMO hubs in EU, CEDMO will contribute to curbing threats posed by information disorders, including disenchantment with the democratic processes, and discord in civil society in Europe, and to building community and nation-wide resilience while protecting information ecosystems.
O CEDMO
The Central European Digital Media Observatory (CEDMO) jest niezależnym, bezpartyjnym i multidyscyplinarnym hubem, którego celem jest identyfikowanie, badanie oraz priorytetyzowanie najbardziej istotnych źródeł i powodów zaburzeń informacyjnych w Europie Środkowej (głównie w Czechach, W Słowacji i w Polsce).
Nasi Partnerzy
O CEDMO
The Central European Digital Media Observatory (CEDMO) jest niezależnym, bezpartyjnym i multidyscyplinarnym hubem, którego celem jest identyfikowanie, badanie oraz priorytetyzowanie najbardziej istotnych źródeł i powodów zaburzeń informacyjnych w Europie Środkowej (głównie w Czechach, W Słowacji i w Polsce).
Nasi Partnerzy
To “absurdalna i bardzo niebezpieczna polityka” – alarmują internauci rozsyłający przekaz, że “najliczniejszą grupą studentów” szkoły policji w Szczytnie są teraz Ukraińcy zamieszkali w Polsce. To fake news.
Pierwsze dwa fragmenty ponad dwuminutowego filmu, który został opublikowany 24 lutego pokazują tancerzy – nie Zełenskiego, a kolejne fragmenty przedstawiają jego samego z czasów, gdy występował publicznie w 2018 i 2006 roku – na długo przed wyborami prezydenta Ukrainy w kwietniu 2019 roku.
„Mędrcy z Davos wpadli na nowy pomysł. Zakażą kawy!” – czytamy w poście na Facebooku, który od 31 stycznia 2024 roku został udostępniony setki razy. W poście dodano również, że kawa zostanie zakazana, ponieważ „produkcja kilograma kawy wymaga wytworzenia 15 kg CO2. Takie wyliczenia pojawiły się w tegorocznej edycji Forum Ekonomicznego w Davos”.
W Ukrainie niedaleko Odessy prorosyjska partyzantka miała rzekomo zniszczyć pociąg z transportem wojskowym z Zachodu – ten przekaz rozsyłany przez prokremlowskie media przeniknął do polskich mediów społecznościowych. Jest fałszywy, a zdjęcie w nim wykorzystane nie pochodzi z Ukrainy.
Internauci rozsyłają informację, jakoby prezydent USA Joe Biden przyznał publicznie, że potrzeba więcej pieniędzy, “aby zaplanować drugą pandemię”. To zmanipulowana wersja jego wypowiedzi z 2022 roku.
„Sąd na Filipinach wydał międzynarodowy nakaz aresztowania Billa Gatesa w ramach śledztwa w sprawie wprowadzenia szczepień przeciwko Covid-19 na tym terytorium” – czytamy w publikacji udostępnionej 4 marca na Facebooku, również tutaj i tutaj. Podobne treści były także udostępniane na Telegramie, zyskując 9,6 tys. wyświetleń oraz na Twitterze, gdzie miały 141 retweetów.
W nagraniu dołączonym do publikacji w mediach społecznościowych widać dziesiątki martwych krów leżących na polu. Niektóre jeszcze żyją. Słychać głosy zaaferowanych mężczyzn mówiących po włosku, „to straszne, zostały otrute, one nie leżą sobie i nie odpoczywają, one zostały otrute, płakać się chce”.
„Elektryczny samochód – największy przekręt jaki widział świat?” – czytamy w publikacji udostępnionej na Facebooku 10 listopada 2023 roku. „Czy ktoś kiedyś o tym pomyślał? Gdyby wszystkie samochody były elektryczne… A gdybyśmy utknęli w trzygodzinnym korku w mrozie burzy śnieżnej, nasze baterie byłyby całkowicie rozładowane”.
Od 6 listopada 2023 roku, polscy przewoźnicy (zarchiwizowany link) blokują dojazd do przejść granicznych z Ukrainą m.in. w Dorohusku, Hrebennem, Korczowej. Ukraina i UE podpisały w czerwcu 2022 r. umowę o liberalizacji transportu drogowego. Tak zwany ruch bezwizowy w transporcie ma być wsparciem dla ukraińskiej gospodarki dotkniętej przez wojnę. Przewidziana na jeden rok umowa została przedłużona do 30 czerwca 2024 r. (zarchiwizowany link). Polscy kierowcy ciężarówek domagają się jej odwołania i powrotu do zezwoleń, twierdząc, że ukraińscy przewoźnicy, których koszty są znacznie niższe, przejęli dużą część ich rynku. W Hrebennem czas oczekiwania 4 grudnia rano wynosił 250 godzin, czyli ponad dziesięć dni.
„Władze Kataru grożą stworzeniem światowego niedoboru gazu w ramach wsparcia dla Palestyny” – czytamy w publikacji z 13 października 2023 roku na platformie X (tutaj, dawny Twitter) oraz na Telegramie, do których dołączone było krótkie nagranie. Dalej cytowana jest rzekoma wypowiedź władcy Kataru: „’Jeśli bombardowania Gazy nie ustaną, odetniemy dostawy gazu na świat’ – powiedział Emir Tamim bin Hamad Al Thani.” Ta pierwsza publikacja zyskała ponad 100 udostępnień.
Unia Europejska ma rzekomo nowy pomysł: każdy właściciel krowy, świni, konia lub kury będzie musiał płacić za emisję gazów cieplarnianych przez te zwierzęta. Tak twierdzą autorzy postów w polskich mediach społecznościowych. Komisja Europejska zaprzecza, a my wyjaśniamy, skąd ten fałszywy przekaz.
„Elektryczny samochód – największy przekręt jaki widział świat?” – czytamy w publikacji udostępnionej na Facebooku 10 listopada 2023 roku. „Czy ktoś kiedyś o tym pomyślał? Gdyby wszystkie samochody były elektryczne… A gdybyśmy utknęli w trzygodzinnym korku w mrozie burzy śnieżnej, nasze baterie byłyby całkowicie rozładowane”.
Od 30 listopada 2023 roku polscy użytkownicy Facebooka pisali, że prezydent Ukrainy Wołodymyr Zełenski „sprzedaje Sorosowi żyzne ukraińskie ziemie w celu utylizacji toksycznych odpadów” w ramach umowy rzekomo wynegocjowanej przez Alexandra Sorosa, syna George Sorosa, i szefa gabinetu prezydenta Ukrainy. W poście na Telegramie czytamy „o przekazaniu ukraińskich czarnoziemów zachodnim firmom – Dow Chemical, DuPont, Vitol i BASF – do składowania niebezpiecznych odpadów”. Publikacje powoływały się na rzekome „śledztwo dziennikarskie” opublikowane w formie wideo 28 listopada 2023 roku na koncie platformy X (dawny Twitter) użytkownika podającego się za francuskiego dziennikarza freelancera o imieniu „Jules Vincent”. Niektórzy użytkownicy (tutaj) dołączali do postów dokumenty pokazane w filmie Vincenta jako dowód transakcji. Niektóre posty powielały też twierdzenia Jules’a Vincenta, że sprzedawane światu ukraińskie „produkty, po skażeniu toksynami, będą powodować raka i zaburzenia równowagi hormonalnej” u ludzi.
„Billboard Uniwersytetu w Greifswaldzie: «Moja linia krwi skończy się na mnie». Niemieckie kobiety są zachęcane do samosterylizacji” – czytamy w publikacji udostępnionej na Telegramie 13 sierpnia 2023 roku, która miała 4 tys. wyświetleń. Podobne posty były udostępniane na platformie X (kiedyś Twitter) oraz na Facebooku. Tego typu treści z przesłaniem „kampania aborcyjna na Uniwersytecie w Greifswaldzie” były udostępniane także wśród niemieckojęzycznych użytkowników w lipcu 2022 roku.
Idące w miliony złotych dofinansowanie programu leków dla ukraińskich uchodźców pochodziło z budżetu państwa – sugeruje działacz Konfederacji. Jak sprawdziliśmy, nie jest to prawdą.
„BILL GATES – To jest fabryka komarów Billa w Kolumbii. Jest największa na świecie. Co tydzień w 11 krajach wypuszczanych jest 30 milionów genetycznie zmodyfikowanych komarów. Ponieważ Bill wie lepiej niż natura, co może pójść nie tak.” – czytamy w publikacjach zamieszczonych na początku czerwca 2023 roku na Facebooku (tutaj, tutaj) i Telegramie (tutaj). Publikacje miały setki udostępnień. Dołączony do nich film pokazuje laboratorium w Medellin, w Kolumbii.
Wideo jest częścią szerszego satyrycznego trendu w mediach społecznościowych: AFP znalazła setki podobnych filmów z tą samą ścieżką dźwiękową na TikToku. Ukraińscy eksperci ds. dezinformacji stwierdzili, że nagranie było wykorzystywane przez rosyjskich propagandystów do rzucania negatywnego światła na Ukrainę.
To “absurdalna i bardzo niebezpieczna polityka” – alarmują internauci rozsyłający przekaz, że “najliczniejszą grupą studentów” szkoły policji w Szczytnie są teraz Ukraińcy zamieszkali w Polsce. To fake news.
Pierwsze dwa fragmenty ponad dwuminutowego filmu, który został opublikowany 24 lutego pokazują tancerzy – nie Zełenskiego, a kolejne fragmenty przedstawiają jego samego z czasów, gdy występował publicznie w 2018 i 2006 roku – na długo przed wyborami prezydenta Ukrainy w kwietniu 2019 roku.
W mediach społecznościowych pojawiły się wpisy w języku niemieckim, angielskim oraz polskim, w których sugerowano, że odpowiedzialne za katastrofę są lasery czy broń energetyczna i udostępniano obrazy z jasnym słupem światła.
„KŁAMSTWA KLIMATYCZNE: Najlepsi klimatolodzy twierdzą, że kazano im „zatuszować” prawdę, że temperatura na Ziemi nie wzrosła od 15 lat” – czytamy w publikacji udostępnionej na Telegramie 16 lipca 2023 roku. Podobne treści były także udostępniane na platformie X (wcześniej Twitter), a także na Facebooku. Teksty były publikowane również w języku angielskim i francuskim, zdobywając kilka tysięcy udostępnień od połowy lipca.
„BILL GATES – To jest fabryka komarów Billa w Kolumbii. Jest największa na świecie. Co tydzień w 11 krajach wypuszczanych jest 30 milionów genetycznie zmodyfikowanych komarów. Ponieważ Bill wie lepiej niż natura, co może pójść nie tak.” – czytamy w publikacjach zamieszczonych na początku czerwca 2023 roku na Facebooku (tutaj, tutaj) i Telegramie (tutaj). Publikacje miały setki udostępnień. Dołączony do nich film pokazuje laboratorium w Medellin, w Kolumbii.
To “absurdalna i bardzo niebezpieczna polityka” – alarmują internauci rozsyłający przekaz, że “najliczniejszą grupą studentów” szkoły policji w Szczytnie są teraz Ukraińcy zamieszkali w Polsce. To fake news.
Pierwsze dwa fragmenty ponad dwuminutowego filmu, który został opublikowany 24 lutego pokazują tancerzy – nie Zełenskiego, a kolejne fragmenty przedstawiają jego samego z czasów, gdy występował publicznie w 2018 i 2006 roku – na długo przed wyborami prezydenta Ukrainy w kwietniu 2019 roku.
„Fabryka w Holandii drukuje 3D 500 ton steków miesięcznie. Firma Redefine Meat będzie zaopatrywać niemieckie restauracje w drukowane filety” – czytamy w poście opublikowanym na Facebooku, który od 13 stycznia 2024 roku miał ponad 5,6 tys. udostępnień. „Aby rozpocząć proces drukowania mięsa w drukarce 3D, naukowcy biopsują partię zwierzęcych komórek macierzystych w zależności od pożądanego rodzaju mięsa – wołowiny, wieprzowiny, drobiu, a nawet ryb” – czytamy dalej.
W Ukrainie niedaleko Odessy prorosyjska partyzantka miała rzekomo zniszczyć pociąg z transportem wojskowym z Zachodu – ten przekaz rozsyłany przez prokremlowskie media przeniknął do polskich mediów społecznościowych. Jest fałszywy, a zdjęcie w nim wykorzystane nie pochodzi z Ukrainy.
„Putin podpisał specjalny dekret, na mocy którego sprzedaż Alaski uznano za nielegalną” – czytamy w publikacji udostępnionej 21 stycznia 2024 roku na Instagramie. Podobne posty były udostępniane ponad 220 razy na portalu X oraz 5 tys. razy na TikToku.
„Francuscy rolnicy zalali ukraińską ambasadę g***” – czytamy w poście opublikowanym na Facebooku 12 lutego 2024 roku. Do treści dołączono wideo, na którym widać traktor rozpryskujący obornik na ściany budynku z flagą Francji i Unii Europejskiej.
Izrael rozpoczął intensywną operację wojskową przeciwko Hamasowi w Strefie Gazy po niespodziewanym ataku bojowników tego ruchu islamistycznego 7 października 2023 roku, w którym według władz Izraela zginęło 1,2 tys. osób, a ponad 200 zostało uprowadzonych w charakterze zakładników.
Do publikacji udostępnianych przez polskich użytkowników, takich jak ten post na Telegramie, który od 4 listopada 2023 roku zyskał setki odsłon, dołączony jest zrzut ekranu ze strony wyglądającej jak artykuł „Washington Post” zawierający tytuł po angielsku: „Dostawy broni z Ukrainy do Hamasu wzrosły trzykrotnie w ciągu ostatniego miesiąca”.
Izraelskie siły prowadzą działania lądowe w Gazie w ramach działań odwetowych po ataku Hamasu 7 października 2023 roku, w którym, według izraelskich danych oficjalnych, życie straciło co najmniej 1,4 tys. osób, głównie cywilów, a ponad 240 wzięto jako zakładników.
„Sojusznik Polaków i wolnego świata” – czytamy w publikacji udostępnionej na Facebooku 18 czerwca 2023 roku ze zdjęciem prezydenta Rosji Władimira Putina przy pianinie w sali koncertowej, z dołączonym linkiem do YouTube. „To jest prawdziwy przyjaciel Polski, nie wierzcie w propagandę wszystkich antypolskich polityków od lewa do prawa, chcą zniszczyć wszelkie wspólne wartości sławiańskie” – czytamy w publikacji udostępnionej na Twitterze 28 czerwca 2023 roku z odnosnikiem do tego samego filmu.
Zapraszamy na kolejny webinar z cyklu “Jak, czego i po co uczyć o dezinformacji?” organizowany przez Central European Digital Media Observatory (CEDMO) w Polsce. Webinar odbędziesię 30 marca 2023 roku, online. Czas trwania: 60 minut (w tym pytania i dyskusja).
„Łuk Triumfalny w Paryżu, kultowy pomnik otwarty w 1836 roku dla upamiętnienia bohaterów wojennych i żołnierzy, którzy zginęli podczas wojen, został zniszczony gigantyczną tęczą (…)” – czytamy w tweecie, który miał blisko 2,7 tys. wyświetleń od 2 czerwca 2023 roku, i do którego dołączono krótki film, na którym widać gigantyczną wstęgę oplatającą paryski Łuk Triumfalny.
